گزارش جامع خبرنگاران ما از جریان واقعۀ کسوف امروز در تپه کفشگیری گرکان

------------------------
    ۹  تیر  ۱۳۳۳
-----------------------

از امروز صبح از طرف میسیون دانشمندان آمریکایی و ایرانی برای عکس برداری از قرص خورشید و مشاهدۀ کسوف فعالیت دامنه‌داری آغاز شده بود.
علاقۀ شدید اهالی ایران به مشاهدۀ کسوف بیش از همه چیز موجب تعجب دانشمندان آمریکا شده است.
دو ساعت بعد از ظهر یک هواپیما حامل خبرنگاران و عکاسان برای مشاهدۀ جریان کسوف عازم گرگان شدند. 
دیشب بر سر رؤیت کسوف در گرگان ده هزار دلار شرط‌بندی شد و طرف ایرانی متعهد شد اگر کسوف رخ دهد یک قالیچۀ نفیس به دکتر هایدن بدهد - دانشمندان هنگام حفاری در گرگان کوزه عتیقه‌ای یافتند.
پس از یک ماه تحقيقات و مطالعاتی که از طرف دانشمندان در نقاط مختلفه دنیا درباره وقوع كسوف نهم تیرماه به عمل آمد بنا به بپیش بینی آن‌ها و طبق نظریۀ آقای دکتر ریاضی که ساعات دقیق کسوف در شهرستان‌های مختلف در این صفحه درج گردیده است.
قرار است امروز در ساعت چهار و بیست و هفت دقیقه بعد از ظهر کسوف رخ دهد.
طبق همان نظریه قرار است امروز کسوف در افق گرگان در ساعت چهار و چهارده دقیقه بعد از ظهر امروز وقوع بپیوندد و مدت یک ساعت و پنجاه و هشت دقیقه طول بکشد.
کسوف دو ساعت و سی و یک دقیقه بعد از ظهر امروز به وقت تهران در ایالت نبراسكا واقع در آمریکای شمالی آغاز می‌شود و پس از گذشتن چهار ایالت دیگر آمریکا در کشور کانادا ظاهر می‌شود و تا جنوب منطقۀ گرینلند کانادا ادامه می‌یابد و پس از سیر صعودی در جزیرۀ ایسلند واقع در شمال انگلستان به منتها حد شمالی خود می‎‌رسد. 
بعد کسوف در کشورهای نروژ - سوئد - لیتوانی - شوروی رؤیت می‌گردد و پس از گذشتن از جنوب بحر خزر در ساعت ۵ و ۱۵ دقیقه بعد از ظهر به وقت تهران کسوف کلی در منطقه‌ای به طول ۵۴ درجه و ۱۷ دقیقه طول شرقی و ۳۶ درجه و ۴۸ دقیقه عرض شمالی واقع در ۱۵ کیلومتری مغرب گركان ظاهر می‌گردد و ساعت ۲۲:۰۵ دقیقه بعد از ظهر به وقت تهران در شهر «جات پور» هندوستان خاتمه می‌یابد.
این کسوف در ۱۶ نقطه واقع در مسیر حرکت سایۀ ماه رؤیت می‌شود. حدأکثر مدت رؤیت کسوف کلی در نقاط مختلف ۲ دقیقه و ۳5 ثانیه و حدأقل آن یک دقیقه و پنج ثانیه است.
مدت کسوف کلی در ایران نزديک به دو دقیقه است.
میزان کردن دستگاه نجومی
امروز به محض شنیدن صداى زنگ ساعت گرينويچ لندن دانشمندان صدای زنگ ساعت نجومی را که با برق کار می‌کند و می‌توان تا يک هزارم ثانیه وقت را نشان بدهد به کار می‌اندازند. با استفاده از این دستگاه فواصل به دست آمده از روی سرعت سیر نور تا یک هزارم ثانیه تقریب حساب خواهد شد. 
آغاز فیلمبرداری
دو دستگاه تلسكوپ بزرگ كه یکی از آن‌ها با انحراف زاویه جریان کسوف را از تصویر منعکس در آیینه نشان می‌دهد و با دیگری می‌توان مستقیماً کسوف را مشاهده نمود و دو دوربین دقیق دیگر که از جریان کسوف فیلمبرداری می‌نمایند شروع به کار می‌نمایند. یکی از این دستگاه‌ها از ابتدای وقوع کسوف تا انتهای آن، دیگری فقط از جریان کسوف کامل عکسبرداری می‌نماید.
دستگاه‌های گیرنده و فرستنده قوی که می‌تواند با سایر دستگاه‌های رصدخانه‌های دنیا در تماس باشد به کار می‌افتد و ساعت دقیق گرینویج را می‌گیرند.
افراشتن پرچم
از دیروز دو پرچم ایران و آمریکا که نشانه فعالیت هیئت‌های علمی دانشمندان ایرانی و آمریکایی در تپه کفشگیری است به اهتزاز در آمد. 
کنجکاوی مردم
با اینکه از طرف وزارت بهداری اعلامیه‌ای صادر شده بود که مردم هنگام کسوف به خورشید نگاه نکنند مع‌الوصف حس کنجکاوی آن‌ها تحريک شده و در معابر و خیابان‌ها و نقاط مختلفه به مشاهدۀ خورشید پرداخته و عده‌ای با شیشه‌های سیاه کسوف را مشاهده می‌نمودند و حتی اغلب دیده می‌شد که اشخاص و زن و مرد و كودک بر سر پشت بام‌ها اجتماع نموده و در تمام مدت مراقب كسوف و گرفتن خورشید بودند. 
در تمام لحظاتی که طبق پیش بینی دانشمندان قرار بوده است کسوف رخ دهد، مردم در هر گوشه و کنار بوده‌اند سعی می‌کردند به هر نحو شده از جریان وقوع یا عدم وقوع كسوف مطلع شوند تا واقعاً معلوم شود که موضوع شرط‌بندی مهمی که بین دانشمندان بر سر رؤیت یا عدم رؤیت آن صورت گرفته است تا چه درجه به تحقق می‌پیوندد. 
شرط بندی بر سر تپه
اقدامات دانشمندان آمریکایی مراحل نهایی خود را طی می‌کند. چون دستگاه‌های فیلمبرداری میزان شده است و احتمال می‌رفت با نزديک شدن اشخاص میزان آن به هم بخورد از ظهر روز سه شنبه از نزديک شدن اشخاص به فاصلۀ ده متری دستگاه‌ها جلوگیری شد و طبق تصمیمی که هیئت دانشمندان گرفته‌اند قرار است از صبح امروز از ورود خبرنگاران و عکاسان به محوطۀ بالای تپه جلوگیری شود و برای هر يک از اشخاص که در بالای تپه بایستی بمانند محلی تعیین گردیده که فقط بتوانند در محلی که بیش از يک متر مربع تجاوز نکند حرکت نمایند. 
تاکنون جهت میزان کردن دستگاه متجاوز از پنجاه متر فیلم عکسبرداری شده که تعداد عکس‌های آن بالغ بر ۳۷۵۰ قطعه می‌شود که فقط از ۵۰۰ قطعه عکس‌ها نتیجه مثبت گرفته شده است.
قرار است امروز هنگام وقوع کسوف در شش مرحله ۱۳۰ متر فیلم که بالغ بر ۹۷۵۰ قطعه عکس می‌شود فیلمبرداری نمایند. 
مراحل فیلم‌برداری از حالات مختلف کسوف و قرار گرفتن خورشید در پشت ماه خواهد بود.
برای شرط بندی آمد 
مقارن ساعت دو بعد از ظهر روز سه‌شنبه آقای عبدالله نوبخت دبیر ریاضی دبیرستان‌های تهران به تپه کفشگیری وارد شد تا قرارداد شرط بندی را که رئیس هیئت دانشمندان آمریکایی دربارۀ وقوع كسوف اعلام نموده بود منعقد نماید. آقای نوبخت شخصی است که چندی پیش اعلام نمود در تهران و گرگان کسوف کلی روی نخواهد داد. وی پس از آشنایی با هانيک دانشمند آمریکایی گفت من آمده‌ام به شما بگویم که کسوف کلی در تهران و گرگان روی نخواهد داد و در این مورد چنانچه اعلام نموده بودید و بازهم به عقیدۀ خود باقی باشید حاضرم شرط ببندم. هانيک گفت خوشوقت هستم که شما این‌قدر معلم علاقه‌مند هستید و از تهران به اینجا آمده‌اید که این قرارداد را با من منعقد نمائید و سپس اضافه نمود من آن موقع اعلام نمودم حاضرم هزار دلار شرط بندی کنم ولی حالا حاضرم با شما ده هزار دلار شرط بندی نمایم ولی شما در مقابل این شرط چقدر حاضرید بپردازید، نوبخت در جواب اظهار داشت تمول من آن‌قدر نیست که بتوانم در مقابل شرط شما چیزی بپردازم. هانيک گفت شما در مقابل يک چيزي به عنوان یادگار به من بدهید نوبخت گفت حاضرم یکی از عالی‌ترین کارهای دستی ایرانی را به شما هدیه کنم. در این موقع که هانيک خیلی بشاش به نظر می‌رسید گفت آيا يک قالیچه به من هدیه خواهید کرد. نوبخت گفت حاضرم در مقابل ده هزار دلار شرط شما يک قاليچه بدهم. هانيک گفت قالیچه‌ها چند متر است و چقدر ارزش دارد نوبخت گفت قالیچه ها ۲/۱۵ متر و کار کردستان است که به وسیلۀ خانواده خودم تهیه گردیده است و در حدود ۳۰۰ تومان در بازار تهران خریداری می‌شود هانيک گفت با اینکه خیلی کم است ولی حاضرم. بعد در مورد این‌که چنانچه هوا ابر شود و کسوف کلی رؤیت نشود و یا اینکه کسوف کلی انجام گیرد ولی شما منکر آن شوید مذاکرات مفصلی شد و در خاتمه نوبخت گفت در كسوف كلي هوا به كلى تاريک شده ستارگان به خوبی رؤیت می‌شوند ولی مستر هانيک گفت این امر صحیح است. ولی چون از اطراف و جوانب ماه اشعۀ خورشید منعکس می‌شود احتمال می‌رود این امر به خوبی انجام نگیرد آن وقت شما چگونه ادعای خود را ثابت می‌کنید و اصلا شما استخراج خود را چگونه نموده‌اید نوبخت در جواب گفت من از روی فرمول‌های شیخ بهایی استخراج نموده‌ام و به آن اطمینان دارم در خاتمه طرفین برای عقد قرارداد حاضر شدند پس از اجرای مراسمی که از تمام مراحل آن فیلمبرداری می‌شد به یکدیگر قول دادند که به قرارداد خود پابند و معتقد باشند و قرار شد فردا در موقع کسوف این دو نفر یکدیگر را ملاقات نموده و ادعای خود را ثابت کنند. 
دستگاه‌های تپه کفشگیری
بیست نفر اعضای ایرانی و امریکایی هیئت مطالعۀ کسوف در تپه کفشگیری با سرعت هر چه تمام‌تر ایستگاه‌ها را آماده نموده‌اند.
عصر روز گذشته هیئت امریکایی به وسیله بی سیم با کلیۀ ایستگاه‌های مشاهدۀ کسوف در دنیا تماس گرفته و نتیجه اقدامات خود را به اطلاع آن‌ها رسانیده و آمادگی خود را اعلام نمودند.
از قرار اطلاع ایستگاه کفشگیری تنها ایستگاهی است که وسایل کار خود را تهیه و قبل از سایر دستگاه‌ها آمادگی خود را اعلام نموده است. جهت تمرین عصر دوشنبه در همان موقع که روز چهارشنبه کسوف در گرگان روی خواهد داد دستگاه‌ها را میزان کردند و ظرف دو ساعت از خورشید عکسبرداری نمودند. 
از قراری‌که روساء هیئت آمریکایی اظهار داشته‌اند تمرین دیروز در افق گرگان مدت ۵ دقیقه بیش از آنچه که انتظار می‌رفت خورشید از نظر ما محو گردید و این سرعت غروب خورشید به واسطۀ بخار آبی است که هوای این منطقه را اشباع نموده است. 
بدین ترتیب روز چهارشنبه نیز مشاهدۀ کسوف در این منطقه مدت ۳ دقیقه بیشتر از آنچه که انتظار می‌رفت تمام خواهد شد و در خاتمه اضافه نمودند ظرف دو روز اخیر هوا خوب است فقط دیروز به واسطۀ ابری که هوای گرگان را فرا گرفته بود مختصری کار ما به تعویق افتاد وقوع این امر نیز برای ما بسیار مفید بود زیرا که ما اقدامات و پیش بینی‌های لازم را به عمل آوردیم در حال حاضر چنانچه در روز موعود هوا ابر باشد در کار ما وقفه‌ای روی نخواهد داد فقط باریدن باران ممکن است کار فیلم‌برداری را دچار اشکال نماید. 
آقای دکتر ریاضی در این باره گفت گذشته نشان داده است همیشه طبیعت با علم موافق بوده و من این پیش‌گویی را می‌کنم که در روز چهارشنبه هیچ گونه تغییرات جوی روی نخواهد داد که باعث تعویق در مطالعه کسوف و برای منظم بودن کار دستگاه‌ها را برای امروز چندین بار آزمایش کردیم و انجام این امروز در روز به وسیلۀ خورشید بیش از يک بار ممکن نیست. بدین جهت هیئت آمریکایی دستگاه مخصوصی با خود حمل نموده‌اند که در شب‌ها می‌تواند در لوله طویل خود نور خورشید را نقش نموده و به وسیلۀ دستگاه مخصوص دیگری از آن فیلم‌برداری کند. در تمام وقت دیشب این عملیات در تپه کفشگیری انجام شد و نتیجۀ امر رضایت بخش بود.
دیروز مهندس آرین و دکتر مستوفی به کفشگیری وارد شدند، يک هيئت پنج نفری از افسران مهندس ارتش نیز وارد گرگان شدند. 
تأمین برق
آقای مهندس آرین به خبرنگار ما اظهار داشت چون وضع برق و مخابرات گرگان تکمیل نبود و اهالی در مضیقه بودند در نظر گرفته شده است بی سیم و یکی از دو موتوری که اکنون در اختیار هیئت کار می‌کند به گرگان حمل گردد و برای تأمين برق و مخابرات گرگان در محل گذاشته شود و در ضمن قرار است يک دستگاه بی‌سیم دولتی که اخیراً سی دستگاه آن جهت شهرستان‌ها از آلمان خریداری شده بود به گرگان حمل گردد. از طرف دانشمندان ایرانی جهت واگذار نمودن دستگاه‌های نجومی متعلق به هیئت آمریکایی به دانشگاه تهران مذاکراتی در جریان است و دانشگاه تهران حاضر است در صورت واگذار نکردن، دستگاه‌های آنها را به دو برابر قیمت خریداری نماید تا در محلی که در دانشگاه تهران جهت آزماپشگاه ساخته می‌شود نصب گردد و علم نجوم را مطابق مرسوم دستگاه‌های دنیا به دانشجویان بیاموزند. 
كسوف واقعۀ طبیعی است
آقای دکتر هایدن دربارۀ وحشت مردم از وقایع کسوف اظهار داشت: کسوف آفتاب که هر چند بار یکبار اتفاق می‌افتد یکی از وقایع طبیعی است که باید مثل طلوع و غروب خورشید و یا ماه کاملاً عادی تلقی شود و موقع کسوف فرصت بسیار خوبی است. ما از این صحنۀ قشنگ طبیعت لذت مي‌بريم و به جای آنکه از پیش آمدن آن وحشتی به خود راه دهیم باید شاهد تغيیرات جالب توجه آن باشیم، يک كسوف كامل شاید بیش از یکبار برای فرد عادی قابل رؤیت نباشد بنابراین جا دارد که از این فرصت حدأکثر استفاده به عمل آمده و این صحنۀ جدید طبیعت را نادیده نگذاریم. 
موضوع قابل اهمیت آن است که برای اهمیت آفتاب در موقع کسوف بایستی مجهز بود و لازم است که به طور قطع در مقابل چشم يک شيشۀ سياه قرار داد تا نور شدید خورشید صدمه‌ای به چشم نزند. 
زلزله روی نخواهد داد
دکتر هایدن اضافه کرد در موقع کسوف باد و طوفان نخواهد شد و شایعات تغییر شدت درجۀ حرارت و یا زلزله بی‌‌مورد است. 
خیلی خوش گذشته است
دکتر هایدن در جواب خبرنگار ما که سؤال کرد در ایران به شما چگونه گذشته است اظهار داشت من در هیچ یک از مسافرت‌های خود که در مواقع کسوف در برازویل و چین و خرطوم گذرانیده‌ام این قدر به من خوش نگذشته است و وسایل کار ما با سرعت تهیه
شده است.
از قرار اطلاع هیئت آمریکائی به مجرد خاتمۀ کسوف عصر امروز وسایل کار خود را جمع آوری نموده و روز شنبه یا یکشنبه به طهران حرکت خواهند نمود و دو کنفرانس در تهران تشکیل خواهند داد، سپس به آمریکا عزیمت خواهند نمود.
کوزۀ عتیقه!
هنگام حفاری از يک نقطۀ تپه کوزه بزرگی که به ارتفاع ۶۰ سانت بوده در عمق دو متری زمین به دست آمده کوزه شکسته شده و سر کوزه که به قطر ۳۰ سانتی است و گلو و گردن آن نزد دکتر هایدن رئیس هیئت دانشمندان آمریکایی است که می‌خواهد سر کوزه مذکور را به آمریکا ببرد.
دیروز و ساعت سه بعد از نیمه شب دیشب هیئت دانشمندان مشغول فیلم برداری از خورشید و ماه بودند و ظهور فیلم آن‌ها نتیجه فعالیت مثبت را نشان می‌داد.
کره مشتری هم خواهد گرفت 
امروز به آقای دکتر باک برای اخذ خبر جديد مراجعه شد وی گفت هنگامی که کسوف واقع می‌شود کره مشتری هم خواهد گرفت. 
عزيمت يک هيئت به گرگان
دو ساعت بعد از ظهر امروز بنا بر دعوت شرکت هواپیمایی ایران يک هيئت از خبرنگاران و عکاسان داخلی و خارجی با هواپیما از تهران به صوب گرگان عزیمت نمودند تا از نزديک جريان واقعه کسوف را ملاحظه نمایند
قرار است عکاسانی که با این هواپیما پرواز می کنند در ساعت وقوع کسوف در هواپیما از جریان گرفتن خورشید عکس‌برداری نمایند.
روزنامه اطلاعات، ۹ تیر ۱۳۳۳، ص ۱ و ۶.
-----------------------------------------------
تذکر: در اين بخش برانيم كه نگاهى به رخدادهاى نجومى و مسائل مرتبط با آن را كه، مطبوعات قديمى در اين روز منتشر نموده اند ، بيندازيم و اخبار آنها را بازنشر نماييم .قابل ذکر است که باز نشر این اخبار با ذکر منبع انجام خواهد  شد و به عنوان تایید یا رد آن خبر یا منبع  نیست و  هدف قرار دادن  اطلاعات نجومی منشر شده جهت استفاده  پژوهشگران و علاقه مندان خواهد بود.