علم نجوم به عنوان علم تجربی و مشاهداتی بر داده‌های تجربی تکیه بیشتری دارد، لذا طبیعی است هرچه امکانات و تجهیزات آموزشی این رشته در دانشگاه‌ها بیشتر باشد پیشرفت و گسترش آن نیز بیشتر خواهد بود. این در حالی است که متاسفانه یک رصدخانه‌ی مجهز در کشور وجود ندارد و دانشجویان بخش مشاهداتی رشته نجوم داده‌های خود را از رصدخانه‌های کشورهای دیگر می‌گیرند.
به گزارش واحد خبر مرکز مطالعات و پژوهش های فلکی نجومی به نقل از ایسنا، نجوم یکی از معدود شاخه‌های علمی است که به دلیل جذابیت خاصی که دارد علاقه‌مندان زیادی را در بین مردم، دانش‌آموزان و جوانان به خود اختصاص داده است و از طرف دیگر این رشته یکی از کهن‌ترین علومی است که در پیشبرد و توسعه مابقی علوم نقش عمده‌ای دارد بنابراین به واسطه همین جایگاه ویژه علاقه مندان زیادی دارد و اساتید بسیار مجرب و مطرحی در این رشته در دانشگاه‌های بزرگ کشور فعالیت می‌کنند. بنابراین اگر ما این رشته را به عنوان یک علم قبول داریم باید بهای بیشتری نیز برای حفظ جایگاه آن پرداخت کنیم. متاسفانه علم و نجوم در وهله اول در دانشگاه‌های ما از کمبود امکانات رنج می‌برند و ما انتظار داریم مسئولین اهمیت بیشتری به علوم پایه از جمله فیزیک و نجوم بدهند و بستر مناسب جهت توسعه این علم را فراهم کنند.
در این راستا دکتر جمشید قنبری استاد نجوم دانشگاه فردوسی مشهد و رئیس سابق انجمن نجوم‌شناسی ایران در گفت‌وگو با ایسنا با اعلام این مطلب به تشریح جایگاه رشته آکادمیک «نجوم» در دانشگاه‌های کشور پرداخت و افزود: رشته‌های آکادمیکی که در تمام دانشگاه‌های دنیا وجود دارد به دو دسته کلی تقسیم‌بندی می‌شود که بخشی از این رشته‌ها کاربردی هستند و نتایج آنها به صورت مستقیم بر تسهیل زندگی افراد تاثیر دارند. گروه دیگر نیز دانش‌های بنیادین هستند که نتایج آن به صورت آنی قابل مشاهده نیست. رشته نجوم را می‌توان در بخش دانش‌های بنیادین قرار داد.
وی در ادامه تصریح کرد: الزاماً این طور نیست که دانش‌های بنیادین کاربردی نباشند چرا بخشی از کارهایی که در بخش نجوم (دانش بنیادی) برای مشاهدات انجام می‌شود ابزار و تجهیزاتی دارد که این ابزار دقیق برای ثبت امواج الکترومغناطیسی و کلیه وسایل جنبی که برای تجزیه و تحلیل این نتایج مشاهدات به کار می‌رود عملا در بخش‌های دیگر علم نظیر پزشکی، نانو و غیره نیز به کار می‌رود. به همین دلیل است که راه‌اندازی مراکز پیشرفته و مجهز نجومی به دانش‌هایی نظیر مهندسین مکانیک، برق، کامپیوتر، الکترومغناطیسی و غیره نیازمند است. بنابراین رشته نجوم ضمن اینکه علم بنیادی است و در ظاهر زندگی روزمره افراد نقشی ندارد بلکه عملاً توسعه‌ای که در این بخش علم نجوم اتفاق افتاده در سایر زمینه‌ها و علوم نیز قابل استفاده است.
استاد نجوم دانشگاه فردوسی مشهد با تاکید بر اینکه جایگاه رشته نجوم طی سال‌های اخیر در کشور ارتقاء یافته است، گفت: خوشبختانه نگاهی که در سال‌های اخیر به این علم صورت گرفته در مقایسه با گذشته بسیار متفاوت بوده است. مثلا در گذشته دور نگاه به نجوم همانند یک علم "هیات" بود که بخش بسیار قدیمی علم شامل مشاهدات سماوی و جایابی اجرام سماوی را تشکیل می داد، اما امروزه مطالعات در زمینه نجوم در درجه اول به فیزیک اجرام سماوی و در مراحل بعدی شیمی اجرامی، زیست‌شناسی و زمین‌شناسی صورت می‌گیرد یعنی تمام بخش‌های علم و ریاضیات کاربرد دارد. به همین دلیل است رشته نجوم خصوصاً در دو دهه اخیر رشد خوبی در دانشگاه‌های کشور پیدا کرده است.
به گفته وی، در دو دهه قبل عملا رشته فیزیک فقط دانشگاه‌ها وجود داشت و تعداد بسیار کمی از افراد در رشته نجوم در دوره کارشناسی ارشد جذب می‌شدند. همچنین در دوره دکتری نیز به طور کلی پذیرش دانشجو وجود نداشت اما در حال حاضر دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری نجوم در شاخه‌های مختلف دانشجو تربیت می‌کنند.
دکتر قنبری به وضعیت آموزش رشته نجوم در دانشگاه‌ها اشاره کرد و گفت: آموزش این علم در دانشگاه‌ها به دو بخش مشاهده‌ای و نظری تقسیم می‌شود. همچنین آموزش‌های نظری نیز به دو شاخه‌ای که بخشی از آن آموزش‌های نظری با کمک مشاهداتی که در سایر کشورهای دنیا انجام شده است ارائه می‌شوند چرا که آموزش کار مشاهده‌ای در رشته نجوم نیاز به وجود رصدخانه است.
استاد دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: برخی از کشورها به دلیل مجهز بودن به امکانات مشاهده‌ای پیشرفت‌های زیادی را در علم نجوم داشته‌اند چراکه آموزش بخشی از این علم نیازمند تجهیزاتی است که تامین آن هزینه‌های سنگینی را می‌طلبد چراکه رصدخانه‌های مناسب تجهیزاتی نظیر تلسکوپ را نیاز دارند که تامین آنها نیازمند بودجه بالا است به همین دلیل اکثر کشورها قادر به تامین این تجهیزات نیستند اما می‌توانند از نتایج مشاهدات داده‌هایی که ازاین رصد خانه‌های مجهز بدست می آید استفاده کنند.
وی تاکید کرد: امروز به دلیل وجود امکانات ارتباطی با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی معتبر بین ایران و دنیا در زمینه استفاده از داده‌های مشاهداتی رصدخانه‌های دنیا مشکلی وجود ندارد اما به طور کلی ایجاد یک رصدخانه بزرگی که بتواند بخشی از داده‌ها از فضا را جمع‌آوری کنند یکی از نیازهای اصلی کشور در حوزه نجوم به شمار می‌رود چراکه رصدخانه‌هایی که در حال حاضر در کشور وجود دارند به دلیل مجهز نبودن به تلسکوپ‌های پیشرفته کارهای بسیار جزئی انجام می‌دهند. این در حالی است که در کشورهای توسعه یافته تلسکوپ‌هایی با قطر 20 تا 30 متر و ساخت تلسکوپ‌هایی با قطر 50 متر نیز در دست ساخت است.
این استاد نجوم و اخترشناسی خاطرنشان کرد: دانشجویان دکتری رشته نجوم در کشور اگر بخواهند مستقیما کار مشاهداتی انجام بدهند می توانند با کمک وزارت علوم دوره‌های هشت ماه تا یک سال در خارج از کشور با استفاده از یکی از رصدخانه‌های بزرگ دنیا داده‌ها را جمع‌آوری کنند و تجزیه و تحلیل این داده‌ها را در داخل کشور انجام بدهند.
به گفته دکتر قنبری، در حال حاضر دانشگاه‌های "مشهد"، "تبریز" و "مرکز تحصیلات تکمیلی زنجان" به دلیل در اختیار داشتن تلسکوپ در زمینه آموزش رشته نجوم بسیار قوی هستند و سایر دانشگاه‌ها نظیر دانشگاه شهید بهشتی به دلیل عدم دسترسی به رصدخانه در بخش‌های نظری نجوم کار می‌کنند.
رئیس سابق انجمن نجوم‌شناسی ایران در پایان خاطرنشان کرد: تعداد فارغ‌التحصیلان رشته نجوم در کشور کم نیست. باید نیازسنجی اساسی صورت بگیرد که دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و پژوهشگاهی به چه تعداد نیروی کار فارغ‌التحصیل رشته نجوم و اخترشناسی در کشور نیاز دارند تا متناسب با نیاز کشور دانشجو در دانشگاه‌ها جمع شود. اما به طور کلی از نظر کیفی اقدامات و آموزش‌هایی که در دانشگاه‌های کشور در حوزه نجوم صورت می‌گیرد در سطح بین‌المللی جایگاه خوبی دارد و بسیاری از پژوهشهای انجام شده در این حوزه در مجلات بین‌المللی منتشر می‌شود و پتانسیل نجوم در داخل کشور در سطح جهانی قرار دارد.