مدارهای اطراف زمین شاهد افزایش بیسابقهای در تعداد ماهوارهها هستند؛ افزایشی که نگرانیهای جهانی درباره تأثیر آن بر رصدهای نجومی ـ چه از زمین و چه از فضا ـ را برانگیخته است. در گذشته، تعداد این ماهوارهها محدود بود؛ مانند مجموعه «ایریدیوم» که در سال ۱۹۹۷ پرتاب شد. اما امروز تعداد ماهوارههای فعال به بیش از ۱۵ هزار رسیده و پیشبینی میشود طی دهه آینده این رقم به حدود نیم میلیون ماهواره افزایش یابد.
به گزارش واحد خبر مرکز مطالعات و پژوهش های فلکی ـ نجومی به نقل از astronomy.com، این گسترش عظیم تأثیر چشمگیری بر کیفیت دادههای نجومی گذاشته است. خطوط نورانی که به نام ردّ ماهوارهها شناخته میشوند، اکنون در تصاویر تلسکوپها دیده میشوند؛ نتیجه بازتاب نور خورشید از صفحات خورشیدی ماهوارهها. بر اساس برآوردهای جدید، حدود یکسوم تصاویر تلسکوپ فضایی هابل ممکن است با این ردها آلوده شوند. همچنین تلسکوپهای مدرنتری مانند SPHEREx و Xuntian ممکن است تا ۹۶ درصد تصاویرشان تحت تأثیر قرار گیرد.
این مشکل فقط محدود به تلسکوپهای فضایی نیست؛ تلسکوپهای زمینی نیز بهویژه هنگام طلوع و غروب خورشید ـ زمانی که ماهوارهها در بیشترین حد درخشندگی هستند ـ با اختلال مواجه میشوند. این موضوع میتواند رصدهای حساس، مانند پیگیری سیارکهای نزدیک زمین را که نیازمند نور کم آسمان هستند، به خطر بیندازد.
برای مقابله با این چالشها، اتحادیه بینالمللی اخترشناسی (IAU) مجموعهای از توصیهها را برای اپراتورهای ماهوارهای ارائه کرده است، از جمله:
1- کاهش بازتابندگی ماهوارهها.
2- کاهش درخشهای ناگهانی ناشی از تغییر جهت آنها.
3- حمایت از شبکهای جهانی برای پایش آلودگی نوری ناشی از ماهوارهها،
4- انجام آزمایشهایی برای اندازهگیری میزان بازتاب سطح ماهواره و انتشار عمومی نتایج آن.
با وجود این تلاشها، پژوهشگران هشدار میدهند که راهکارهای فنی به تنهایی برای مقابله با رشد سریع تعداد ماهوارهها کافی نیست.
این مشکل فقط دانشمندان را تحت تأثیر قرار نمیدهد؛ چهره طبیعی آسمان شب نیز در معرض تغییر است، بهگونهای که دیدن ستارگان مانند گذشته ممکن است دشوارتر شود. آینده پژوهشهای عمیق اخترشناسی نیز با تهدید روبهروست؛ بهخصوص که تلسکوپهای زمینی و فضایی ـ با وجود هزینههای هنگفت ساخت و نگهداری ـ ممکن است در صورت ادامه این روند، بخش بزرگی از کارایی علمی خود را از دست بدهند.