تلسکوپ فضایی پرتو ایکس "چاندرا" موفق شد، گرفتگی یک سیاهچاله ابرجرم را مشاهده کند و در نتیجه دانشمندان موفق شدند که برای نخستین بار قرص برافزایشی اطراف یک سیاهچاله را بررسی کنند.
این سیاهچاله ابرپرجرم در مرکز کهکشان مارپیچی NGC1365 که 60 میلیون سال نوری از ما فاصله دارد، قرار گرفته است.
به گزارش واحد خبر مرکز مطالعات و پژوهش هاى فلکى ـ نجومى به نقل از سایت "chandra.harvard.edu" ، هسته این کهکشان بسیار فعال است و درخشندگی بسیار زیادی دارد. این کهکشان‌های فعال، AGN نام دارند. این سیاهچاله به طور مداوم از مواد گازی اطراف خود تغذیه می‌کند.
ابرهای گازی اطراف سیاه‌چاله‌ها "قرص برافزایشی" نام دارند که با نزدیک شدن به "افق رویداد" سیاهچاله، دمای آن‌ها به چندین میلیون درجه سلسیوس افزایش پیدا می‌کند و باعث ایجاد تابش شدیدی در ناحیه ایکس می‌شود.
قرص برافزایشی سیاهچاله بسیار کوچک‌تر از آن است که بتوان آن را با تلسکوپ به طور مستقیم رصد کرد، اما این بار چاندرا فرصتی کم نظیر برای رصد این قرص داشت.
چاندرا موفق شد با رصد پنهان شدن این سیاهچاله در ابرهای گازی اطراف سیاهچاله و اندازه گیری زمان این گرفتگی، اندازه این قرص بَراَفزایشی را اندازه‌گیری کند.
"گایدو ریسالیتی" از مرکز هاروارد-اسمیتسونی (Harvard-Smithsonian) در کمبریج و موسسه INAF می‌گوید: بررسی ساختار این قرص برافزایشی چهار سال طول کشید. گرفتگی این سیاهچاله فرصتی بسیار مناسب برای بررسی اطراف آن بود.
تیم تحقیق اندازه این منبع اشعه ایکس را هفت برابر فاصله زمین تا خورشید به دست آورده است؛ یعنی اگر این سیاهچاله در مرکز منظومه شمسی قرار داشت، قرص برافزایشی آن تا انتهای کمربند سیارک‌ها امتداد پیدا می‌کرد.
بر مبنای این اندازه‌گیری اندازه این قرص دو میلیارد برابر کوچک‌تر از اندازه کهکشان میزبان و تقریبا 10 برابر بزرگ‌تر از افق رویداد سیاهچاله است. این نتیجه با نتیجه‌ای که از محاسبات نظری بدست آمده است، مطابقت دارد.
"مارتین الویس" (Martin Elvis) از مرکز هاروارد-اسمیتسونی می‌گوید: ما به کمک این گرفتگی توانستیم، اتفاقاتی را که در نزدیکی افق رویداد یک سیاهچاله رخ می‌دهند را بسیار دقیق‌تر از قبل بررسی کنیم. این مواد تا کم‌تر از صد هزار سال دیگر به افق رویداد سیاهچاله خواهند رسبد و برای ابد به داخل آن خواهند ریخت. این مدت زمان در مقیاس‌های کیهانی کم‌تر از یک چشم به هم زدن است.
علاوه بر محاسبه اندازه این قرص، محققان موفق شدند که فاصله آن تا افق رویداد سیاهچاله را محاسبه کنند. به کمک اطلاعات چاندرا آن‌ها این فاصله را یک هزارم سال نوری اندازه‌گیری کردند.
این فاصله بسیار کم‌تر از چیزی است که بر مبنای محاسبات بدست آمده بود و به صورت معمایی باقی مانده است.
ریسالیتی می‌گوید:AGN ها از پرنورترین اجرام جهان هستند و می‌توان اطلاعات ارزشمندی را درباره گذشته جهان از آن‌ها بدست آورد. برای این منظور بررسی ساختار آن‌ها ضروری است. ما هنوز در ابتدای راه بررسی ساختار این اجرام هستیم.