مشخصات خورشید گرفتگی دوم آبان ماه

---------------------
  ۲۳ مهر ۱۳۷۴
---------------------
مشخصات خورشید گرفتگی دوم آبان ماه مهندس احمد دالکی عضو هیئت علمی گروه جغرافیا روزنامه اطلاعات، ۲۳ مهر ۱۳۷۴، ص ۷.

مشخصات خورشید گرفتگی دوم آبان ماه مهندس احمد دالکی عضو هیئت علمی گروه جغرافیا قبل از پرداختن به شرح خورشید گرفتگی دوم آبان ماه ۷۴ از شمال قم آغاز می‌شود و به طرف شرق تا اقیانوس آرام ادامه می‌یابد، لازمست توضیحاتی در خصوص علت گرفتگی خورشید و تناوب آن ذکر شود. اصولاً خورشید گرفتگی زمانی رخ می‌دهد که کرۀ ماه میان زمین و خورشید قرار گیرد و مراکز هر سه کره تا حد معینی واقع بر یک خط راست باشند. در هر یک ماه قمری شانس خورشید گرفتگی مختص مواقعی است که اصطلاحاً «ماه نو» گفته می‌شود. در این موقع کرۀ ماه در محاق قرار می‌گیرد و از زمین دیده نمی‌شود به عبارت دیگر سمت تاريک ماه به طرف زمین قرار دارد. این ایام مقارن با آخر ماه قمری و قبل از دیدن هلال ماه جدید است. در هر سال شانس خورشید گرفتگی بین ۲ تا ۵ بار است، به عبارت دیگر در هر ماه به طور مرتب این حادثۀ گرفتگی اتفاق نمی‌افتد چون مدار گردش زمین به دور خورشید نسبت به مدار ماه به دور زمین انحراف دارد. در نتیجه هر يک ماه مرکز هر سه کره لزوماً در حد مطلوب گرفتگی خورشید قرار نمی‌گیرد. در موقع گرفتگی کلی، خورشید گرفتگی کامل را فقط در باریکۀ کم عرضی می‌توان مشاهده کرد بنابراین شانس دیدار خورشید گرفتگی کامل برای هر فرد در محل زندگی خود بدون مسافرت به سایر نقاط به نسبت کم است. در حالی که خورشید گرفتگی جزئی را در نوار بسیار عریض‌تری می‌توان دید. در سال جاری دو خورشید گرفتگی پیش بینی شده بود که اولی به موقع در نهم اردیبهشت ۷۴ در اقیانوس اطلس و بخشی از قارۀ آمریکا و اقیانوس آرام اتفاق افتاد و در ایران قابل دید نبود. به دنبال آن خورشید گرفتگی کلی و عمده‌ای در پیش است که در صبحگاه روز سه شنبه دوم آبان‌ماه ۱۳۷۴ مطابق با ۲۸ جمادی الاولى ۱۴۱۶ هجری قمری و ۲۴ اکتبر ۱۹۹۵ میلادی آغاز خواهد شد و ابتدای آن از ایران آن هم از حدود ۱۰۰ کیلومتری جنوب تهران یا حدود ۲۴ کیلومتری شمال قم است. مدت زمان گرفتگی کلی ۱۶ ثانیه در باریکه‌ای به عرض ۱۶ کیلومتر از شمال قم خواهد بود که مقارن با طلوع خورشید در افق شرق در ساعت ۶:۲۲ دقیقه است و از این منطقه به سوی طبس و بیرجند به صورت گرفتگی کلی در نقاط معین دیگری گرفتگی جزئی رخ می‌دهد. در شمال بیرجند عرض سایه بر روی زمین ۲۳ کیلومتر و مدت زمان گرفتگی کامل ۱۷/۴ ثانیه برآورد شده و ارتفاع خورشید حدود ۷ درجه بالای افق است. در اینجا لازمست یادآوری کنم که هیچ‌گاه به خورشید نباید به صورت مستقیم نگاه کرد حتی در خورشید گرفتگی‌های جزئی و حلقوی. بنابراین باید از درون فیلترهای مخصوص این عمل را انجام داد تا چشم انسان لطمه نبیند. ادامۀ خورشید گرفتگی سایر نقاط این خورشید گرفتگی کلی که از شمال قم در ساعت ۶:۲۲ دقیقه بامداد به وقت تهران برای مدت ۱۶ ثانیه آغاز می‌شود از کشورهای افغانستان، پاکستان، هندوستان، منطقۀ خلیج بنگال، میانمار، تایلند، کامبوج و ویتنام می‌گذرد و در دریای چین جنوبی به حداکثر زمان گرفتگی خود یعنی دو دقیقه و ده ثانیه می‌رسد. این نقطه حائز اهمیت از لحاظ گرفتگی در ۶۰۰ کیلومتری شرق ویتنام در دریا قرار دارد. پهنای سایه در اینجا به ۷۸ کیلومتر و زاویۀ ارتفاعی خورشید به ۶۹ درجه می‌رسد. این زمان که حداکثر گرفتگی است مقارن با ساعت هشت و دو دقیقه ۲۹/۵ ثانیه صبح به وقت تهران در خارج از کشور است. از این نقطه به بعد طول مدت گرفتگی و عرض سایه روی کره زمین (اقیانوس) به تدریج کم می‌شود تا خورشید گرفتگی پایان یابد. خورشید گرفتگی کلی در ساعت نه و چهل و سه دقیقه به وقت تهران در اقیانوس آرام هم‌زمان با غروب آفتاب در آن نقطه پایان می‌یابد در حالی‌که خورشید گرفتگی جزئی حدود یک ساعت دیرتر خواهد بود. مدت زمان گرفتگی کلی از آغاز آن در ایران تا پایان این خورشید گرفتگی در اقیانوس آرام سه ساعت و بيست و يک دقیقه محاسبه شده است. در این خورشید گرفتگی سایۀ ماه بر روی زمین طولی معادل ۱۳۶۰۰ کیلومتر راه می‌پیماید که با توجه به عرض کم سایه گرفتگی کلی فقط يک هزارم سطح زمین را شامل می‌شود اما به صورت گرفتگی جزئی در بسیاری دیگر از نقاط ایران و آسیا قابل دید و بررسی است. روزنامه اطلاعات، ۲۳ مهر ۱۳۷۴، ص ۷.
----------------------------------------------
تذکر: در اين بخش برانيم كه نگاهى به رخدادهاى نجومى و مسائل مرتبط با آن را كه، مطبوعات قديمى در اين روز منتشر نموده اند ، بيندازيم و اخبار آنها را بازنشر نماييم .قابل ذکر است که باز نشر این اخبار با ذکر منبع انجام خواهد  شد و به عنوان تایید یا رد آن خبر یا منبع  نیست و  هدف قرار دادن  اطلاعات نجومی منشر شده جهت استفاده  پژوهشگران و علاقه مندان خواهد بود.