-----------------------
۵ تیر ۱۳۳۳
----------------------
از دستگاه‌هایی که قبلاً وارد شده بود بر اثر وجود بخار آب در هوا استفادۀ کامل نمی‌شد. یک اشتباه کوچک متصدی موتورهای برق دو روز دانشمندان را به زحمت انداخت. تپه کفشگیری اولین نقطه‌ایست که مختصات جغرافیایی آن دقیقاً تعیین شده است. روزنامه اطلاعات، ۵ تیر ۱۳۳۳، ص ۱ و ۶.
رصدخانۀ موقتی بر روی تپۀ کفشگیری برپا می‌گردد و به نام رصدخانۀ شماره ۱۵ معروف شده است تقریبا تکمیل شده و قرار است از روز دوشنبه اقدام به آزمایشهای مختلف به وسیلۀ دستگاههای نجومی و فنی بشود تا به صحت کار آنها اطمینان حاصل گردد و ضمناً مهندسین و دانشمندان ایرانی که با هیئت دانشمندان آمریکایی همکاری می‌کنند به طرز کار با دستگاههای مزبور بهتر آشنا شوند. به طوری‌که به اطلاع خوانندگان رسید برای مشاهده کسوف روز نهم تیرماه در نقاط مختلف نیمکره شمالی زمین که در مسیر کسوف واقع هستند جمعاً شانزده دستگاه رصدخانۀ موقتی ایجاد گردیده که چهار رصدخانه مهمتر بوده به رصدخانه‌های اصلی موسوم گردیده‌اند دو رصدخانه اصلی در کانادا، یکی در جزیره گرینلند و دیگری در گرگان می‌باشد.
باید دانست که تپه کفشگیری گرگان در حدود پنج هزار و چهارصد و هشتاد متر از مرکز خط کسوف فاصله دارد ولی چون خط کسوف یکصد و چهل و پنج کیلومتر عرض دارد بنابراین فاصلۀ تپۀ کفشگیری تا مرکز خط مزبور چندان مؤثر نخواهد بود و از طرف دیگر محل مناسب‌تری در آن حوالی که در مرکز خط كسوف واقع شود وجود نداشت. ضمناً چون برای بر پا کردن رصدخانه بر روی تپه کفشگیری داشتن طول و عرض و موقعیت جغرافیایی نقطه‌ای که رصدخانه در آنجا برپا می‌گردد مورد لزوم است از شش ماه قبل برای تهیه مقدمات این کار اقدام شد و دو ماه پیش نیز آقای سرهنگ معالى رئيس قسمت ژئولوژی دایرۀ جغرافیایی ستاد ارتش به اتفاق آقای سروان دانشور و چند نفر درجه‌دار به گرگان رفتند و با زحمات زیاد موفق گردید موقعیت کامل جغرافیایی تپه کفشگیری را تعیین کنند. و چون تپه کفشگیری اولین نقطه در ایران می‌باشد که مختصات جغرافیایی آن به طور دقیق معلوم شده در آنجا لوله‌ای برای همیشه نصب خواهد شد که بر روی آن مشخصات جغرافیایی تپۀ مزبور حک گرديده و ضمناً نوشته شده است: «کسوف روز نهم تیرماه برابر سی‌ام ژوئن ۱۹۵۴- رصدخانۀ شماره ۱۵.
محاسباتی که تحت نظر آقای سرهنگ معالی برای تعیین مختصات جغرافیائی تپه کفشگیری شده بود از لحاظ صحت و دقت مورد توجه دانشمندان آمریکایی قرار گرفت و در نظر است ضمن تشویق از اقدامات هیئت مزبور محاسبات و گزارش کار آنان در نشریه‌های علمی آمریکا چاپ شود.
دستگاههای نجومی
آقای مهندس سرافراز غزنی مأمور ساختن رصدخانه تپه کفشگیری دیروز برای انجام دادن کارهای خود به تهران آمد و سپس به گرگان مراجعت نمود. آقای مهندس غزنی دربارۀ دستگاههای نجومی که برای مشاهدۀ کسوف نهم تیر ماه اکنون در تپه کفشگیری مورد استفاده قرار گرفته اظهار داشت ابتدا از آمریکا دستگاههای دوربین نجومی و فیلمبرداری از جریان کسوف به ایران آورده شده بود و انتظار می‌رفت احتیاجات دانشمندان را مرتفع سازد ولی پس از حمل دستگاههای مزبور به گرگان معلوم شد که این دستگاه‌ها نمی‌توانند کاملاً در گرگان مورد استفاده واقع شوند زیرا در آن محل از نظر نزدیکی به دریا بخار آب زیاد است و وجود بخار آب در هوا موجب می‌شود که نور هنگام رسیدن به زمین منعکس شود و انکسار نور نیز موجب اختلال در امر مطالعۀ کسوف می‌گردد.
دستگاه دوربین نجومی بایستی به طور دقیق بر روی خود نصف النهار محل قرار گیرد تا هنگام وقوع کسوف کلی بتواند به وسيلۀ زنگ مخصوصی شروع آن را اطلاع دهد اما انکسار نور سبب می‌شود که وقوع کسوف کمی دیرتر یا زودتر از وقت اصلی اعلام شود و در نتیجه محاسبات و مطالعات دانشمندان به هم بخورد.
چون دستگاه‌هایی که قبلاً حمل شده بود نمی‌توانست اشکال انکسار نور را مرتفع سازد برای رفع این اشکال دستگاههای نجومی کامل‌تری از آلمان خواسته شد که به ایران ارسال گردید.
دستگاههای نجومی در تپۀ کفشگیری عموماً با برق کار میکند یکی از آن ها ساعتی است که تا یک هزارم ثانیه وقت را نشان می‌دهد و با استفاده از این دستگاه فواصل به دست آمده از روی سرعت سیر نور تا یک هزارم ثانيه تقريب حساب خواهد شد. دیگر دستگاهی است که فاصله مرکز نور را در آسمان و زمان لازم برای رسیدن نور از آن نقطه به زمین تعیین میکند. همچنین دو دستگاه تلسكوپ بزرگ که یکی از آنها با انحراف زاویه جریان کسوف را از تصویر منعکس در آئینه نشان می‌دهد و با دیگری می‌توان مستقیماً کسوف را مشاهده کرد و نیز دو دوربین بزرگ و دقیق دیگر هست که هر دو آنها از جریان کسوف فیلمبرداری خواهند کرد به این ترتیب که یکی از آنها از ابتدای وقوع کسوف تا انتهای آن دیگری فقط از جریان کسوف کامل عکسبرداری میکند.
برای آزمایش فیلم‌ها و وسایل دیگر عکاسی نيز يک دستگاه تاریکخانۀ متحرک به تپه کفشگیری حمل شده است.
دو دستگاه گیرنده و فرستنده قوی مجهز هم وجود دارد که به وسیلۀ آنها مرتباً با سایر دستگاههای رصدخانه در تماس هستند و ساعت دقیق گرینویج را گرفته ساعت نجومی را از روی آن میزان می‌کنند و نیز در روز نهم تیرماه به ساعت وقوع كسوف را از ایستگاه‌های دیگر گرفته به این وسیله فاصلۀ نقاط را تعیین می‌کنند.
از اتفاقاتی که در تپه کفشگیری روی داد این بود که بر اثر اشتباه متصدی موتورهای برق، چند دقیقه برق قطع شد و در نتیجه دستگاه ساعت مدت سه صدم ثانيه عقب افتاد و دانشمندان دو روز تمام زحمت کشیدند تا توانستند مجدداً ساعت را میزان کنند، اتفاق دیگر آنکه دو روز پيش يک اتوموبیل جیپ از بالای تپه به پایین پرتاب شد ولی خوشبختانه شوفر در آن نبود و فقط به اتومبیل صدمه وارد شد.
فیلمبرداری از کسوف
آقایان رضا زندی‌نژاد و منوچهر محجوب کار آموزان کلاس فیلم برداری سازمان مشترک سمعی و بصری از طرف اداره کل هنرهای زیبایی کشور جهت فیلمبرداری از جریان کسوف ۹ تیر ماه در گرگان انتخاب و معرفی شدند.
روزنامه اطلاعات، ۵ تیر ۱۳۳۳، ص ۱ و ۶.
-----------------------------------------------------
تذکر: در اين بخش برانيم كه نگاهى به رخدادهاى نجومى و مسائل مرتبط با آن را كه، مطبوعات قديمى در اين روز منتشر نموده اند ، بيندازيم و اخبار آنها را بازنشر نماييم .قابل ذکر است که باز نشر این اخبار با ذکر منبع انجام خواهد شد و به عنوان تایید یا رد آن خبر یا منبع نیست و هدف قرار دادن اطلاعات نجومی منشر شده جهت استفاده پژوهشگران و علاقه مندان خواهد بود.