شرط بندی هزار دلاری یک دانشمندآمریکایی برسر وقوع کسوف در ایران

-----------------------
    ۱  تیر  ۱۳۳۳
----------------------

یک دانشمند آمریکایی هزار دلار بر سر وقوع کسوف در ایران شرط بندی کرده - شایعه عدم کسوف در ایران به وسیلۀ دانشمندان آمریکایی و ایرانی تکذیب شد ولی باز هم در این باره نظریاتی ابراز گردیده است.
از امروز بین گرگان با لندن و واشنگتن به وسیلۀ بی سیم ارتباط برقرار شد.
طرز استفاده از جریان کسوف برای اندازه گیری فواصل آسمانی و زمینی و تعداد ستاره‌ها. 
چگونه می‌توان کسوف را بدون استفاده از شیشۀ تیره به طور کامل مشاهده کرد؟
           روزنامه اطلاعات، ۱ تیر ۱۳۳۳، ص ۱ و ۱۰
 

فردا آقایان دکتر ریاضی نماینده دانشگاه تهران و دکتر هورفر استاد ریاضیات به گرگان عزیمت خواهند کرد تا با هیئت دانشمندان آمریکایی جهت مشاهده و مطالعۀ کسوف همکاری کنند. 
امروز آقای دکتر هورفر دربارۀ شایعات مربوط به عدم وقوع کسوف در ایران اظهار داشت: طبق محاسبات ریاضی که به عمل آمده خط سیر کسوف معین گردیده و معلوم شد که مسیر کسوف از ایران می‌باشد و نمی‌توان در این مورد تردید داشت.
این موضوع امر تازه‌ای نیست بلکه وقوع كسوف و خسوف را همیشه با محاسبات ریاضی تضمین می‌کنند و تا به حال در این مورد اختلافی روی نداده - مثلاً ما از هم اکنون مسیر و موقع کسوف جزئی را که در سال ۱۹۵۵ روی خواهد داد تعیین و محاسبه کرده‌ایم.
آقای دکتر هورفر اضافه کرد: در هر نقطه منظر کسوف رؤیت شود حتما سايۀ كسوف هم در آنجا خواهد افتاد زیرا در نقاطی که سایه کسوف به آنجا نمی‌افتد اصولا چون در امتداد خط خورشید، ماه و زمین نیستند کسوف دیده نخواهد شد.
دربارۀ شایعات مربوط به وقوع حوادثی در هنگام کسوف گفت:
به جز باد جزئی و خفیف که بر اثر ۳ تا ۵ درجه تنزل درجه حرارت روی می‌دهد هیچ گونه حادثه یا واقعه‌ای که کسوف در آن مؤثر باشد روی نخواهد داد و این شایعات مربوط به این است که مثلا یک وقت در موقع کسوف تصادفاً یکی از کوه‌ها آتشفشانی کرده و یا طوفان و زلزله روی داده که وقوع آن را بر اثر کسوف دانسته‌اند در حالی‌که این وقايع به طور تصادف روی می‌دهد و هیچ گونه پایه و اساس علمی ندارد.
در مورد طرز همکاری دانشمندان ایرانی با هیئت آمریکایی، آقای دکتر هورفر اظهار کرد:
ما در قسمت نصب وسایل نجومی و دوربین‌های مربوطه با دانشمندان همکاری خواهیم کرد و نیز وسایلی برای محاسبات همراه خواهیم برد.
نصب دوربین از این نظر اهمیت دارد که بایستی دوربین حتما در خط نصف النهار محل نصب شود و این کار خیلی مشکل و دقیق است.
وقتی دوربین در جای خود نصب شد دیگر زحمتی در بین نخواهد بود زیرا دستگاه‌های جدید نجومی عموماً با برق کار می‌کنند و وقتی کسوف در ناحیه گرگان کامل شد دستگاه زنگ می‌زند و همچنین وقتی کسوف کامل تمام شد و نور به دستگاه رسید باز هم زنگ می‌زند. به این ترتیب مدت وقوع کسوف کامل را می‌توان دقیقاً حساب کرد البته جريان كسوف از ابتدای شروع تا ختم آن بیش از دو ساعت فیلم طول خواهد کشید ولی کسوف کلی بیش از دو دقیقه در هر محل طول نمی‌کشد و در همین فاصله کم به وسیلۀ دوربین‌های نجومی از ثوابت و سیارات عکس برداری خواهد شد.
همچنین دستگاه‌های دیگر که متصل به دوربين نجومی هستند وضع ثوابت و سیارت و نکات دیگر را ثبت خواهند کرد که بعد روی آنها مطالعه شود. 
استفاده‌ای که از جریان کسوف می‌شود یکی اینست که چون می‌توان سرعت سیر نور را در آن موقع دقیقاً اندازه گرفت با در دست داشتن سرعت مزبور و محاسبات ریاضی می‌توان فاصلۀ زمین تا خورشید، ماه تا زمين و ماه تا خورشید، قطر ماه، فاصله سیارات و ثوابت تا زمین و همچنین فاصلۀ دقیق دو نقطۀ دور دست را در روی کره زمین اندازه گرفت. اندازه گیری فواصل در روی کره زمین به این ترتیب انجام می‌گیرد که مثلاً ایستگاه رصدخانه گرینلند زمان وقوع کسوف کامل را در نصف النهار محل و ختم آن را به ما اطلاع می‌دهد و زمان مزبور را با زمان وقوع کسوف کامل در نصف‌النهار گرگان مطابقت داده از روی فاصلۀ دو زمان سرعت سیر نور می‌توانیم دقیقاً حساب کنیم فاصلۀ دو نقطه چقدر است. 
اما کار مهم‌تری که در موقع کسوف انجام خواهد شد مطالعه برای اثبات نظریه انیشتین دربارۀ انکسار نور خورشید است. به موجب نظریۀ پرفسور انشتن دانشمند مشهور، نور خورشید در فاصلۀ بین خورشید و زمین بر اثر عبور از فضاهای مختلف که تراکم آن‌ها با یکدیگر متفاوت است مرتباً منکسر می‌شود و نور منکسر شده به زمین می‌رسد. 
دربارۀ همین نظریه که سر و صدای زیادی در عالم نجوم بر پا کرد ولی حقیقت آن ضمن مطالعات در کسوف جزئی که در خارطوم دیده شد به ائیات رسید، در کسوف کلی می‌توان به خوبی مطالعه کرد. 
طريق اثبات آن هم خیلی ساده است بدین ترتیب که اگر نور خورشید منکسر نشود کرات سماوی که در پشت خورشید قرار می‌گیرند به هیچ وجه نباید دیده شوند ولی اگر موقع کسوف ما كرات واقع در پشت خورشید را هم دیدیم دلیل بر اینست که نور خورشید که به آن‌ها رسید منکسر شده و از طرف دیگر به ما رسیده است زیرا در آن موقع بر اثر کسوف نور از خورشید مستقیماً به ما نخواهد رسید.
بر اثر عکس برداری از جریان کسوف ضمناً می‌توان تعداد ستارگان آسمان را نیز محاسبه کرد زیرا با دستگاه‌های موجوده می‌توان تا فاصلۀ پانصد سال نور را عکس برداری نمود. در هر حال مطالعه در کسوف از نظر اندازه گیری فواصل آسمانی خیلی موثر است.
در مورد ضایعات چشمی که بر اثر مشاهده کسوف بدون استفاده از شیشۀ تیره روی می‌دهد آقای دکتر هورفر گفت چون فشار نور خورشید خیلی زیاد است در مواقع عادی اشخاص نمی‌توانند به خورشید نگاه کنند اما در موقع کسوف که جلوی خورشید گرفته می‌شود این مانع از بین می‌رود در حالی که نور خورشید بر اثر انکسار از اطراف ماه به ما می‌رسد و همان‌ها به چشم صدمه می‌زند و میزان صدمه بسته به قدرت یا ضعف چشم اشخاص و مدت زمان نگاه کردن به خورشید است.
اما عوام سابقاً برای مشاهده کامل جریان کسوف کار خوبی می‌کردند و آن این بود كه يک طشت پر از آب می‌کردند و در آن نگاه می‌نمودند و به این ترتیب می‌توانستند بدون آنکه به چمشان آن‌ها صدمه‌ای برسد کسوف را تماشا کنند.
اگر عکس آسمان و کسوف در طشت آب نمی‌افتد به وسيلۀ يک آئينه آن را در طشت منعکس می‌ساختند و نگاه می‌کردند و این طریقه بسیار ساده و در عین حال بدون ضرر است. 
نظریه‌های جدید
به طوری‌که اطلاع دادیم آقای احمد فاتح اعلام کرده است کسوف کلی در روز نهم تیرماه در ایران واقع نخواهد در این باره دو نفر دیگر نیز طی نامه‌ای تائید کرده‌اند که کسوف مزبور در ایران رویت نمی‌گردد.
آقای عبدالله نوبخت منجم نوشته است: «طبق تقویم مستخرجه سال جاری اینجانب که در دسترس عموم است شرایط وقوع کسوف کلی مرئی در ایران در تیرماه سال ۱۳۳۳ موجود نیست بنابراین کسوف کلی نه در گرگان و نه در هیچ نقطه از نقاط ایران واقع نمی‌شود».
همچنین آقای خداپرست مرتاض ایرانی می‌نویسد: طبق استخراجی که به عمل آورده‌ام در نهم تیر ماه کسوف به طور کلی در ایران رؤیت نخواهد شد لکن در ممالک ديگر به اختلاف زمان و مقدار دیده می‌شود ولی شب جمعه ۲۵ تیر ماه دو ساعت و چهارده دقیقه از نیمه شب گذشته خسوف واقع می‌شود و مدت چهل و چهار دقیقه طول می‌کشد. 
خبرنگار ما در گرگان که دربارۀ نظریۀ اشخاص که منکر وقوع کسوف در ایران هستند از دانشمندان آمریکایی سؤال کرده طی تلگراف آخر وقت امروز خود اطلاع می‌دهد که پرفسور هاينيک در این باره اظهار داشته این نظریه صحیح نیست و اگر چنین نظری صحیح در آمد من حاضرم یک هزار دلار به اظهار کنندۀ آن بدهم.
در همین تلگراف خبرنگار ما اطلاع داده است که کلیۀ مقدمات برای کار گذاشتن دستگاه‌های نجومی خاتمه یافت و به وسیلۀ دو دستگاه گیرنده و فرستنده نیز از امروز با واشنگتن و لندن ارتباط برقرار گردید و مورد استفاده قرار گرفت.

روزنامه اطلاعات، ۱ تیر ۱۳۳۳، ص ۱ و ۱۰.
---------------------------------------------------
تذکر: در اين بخش برانيم كه نگاهى به رخدادهاى نجومى و مسائل مرتبط با آن را كه، مطبوعات قديمى در اين روز منتشر نموده اند ، بيندازيم و اخبار آنها را بازنشر نماييم .قابل ذکر است که باز نشر این اخبار با ذکر منبع انجام خواهد  شد و به عنوان تایید یا رد آن خبر یا منبع  نیست و  هدف قرار دادن  اطلاعات نجومی منشر شده جهت استفاده  پژوهشگران و علاقه مندان خواهد بود.