نخستین کامپیوتر را ایرانیان ساختند

-----------------------
۱۵ اردیبهشت ۱۳۵۴
-----------------------

گزارش روز 
یک راز شگفت‌انگیز دیگر از فرهنگ کهن ایران فاش شد! 
نخستین کامپیوتر را ایرانیان ساختند! 
یک دانشمند محقق ایرانی مدعی شد که انگلیس‌ها سیستم اندازه گیری خود را از ایرانی‌ها گرفته‌اند. وی در عین حال اساس و مبنای شمارشگرهای عظیم قرن حاضر - کامپیوترها - را محاسبات دقیق فنی و تحقیقات ریاضی دانشمندان قدیم ایران دانست.
این محقق - مهندس سرفراز غزنی - که بیش از ۲۰ سال از عمر خود را صرف مطالعه پیرامون «اسطرلاب» و مقام دانشمندان ایران در علوم ریاضی کرده است در عین حال ثابت کرد که فرضیۀ کروی بودن زمین را برای اولین بار دانشمندان قدیم ایران در قرن‌ها پیش عنوان کرده‌اند. 
محقق ایرانی در این زمینه گفت: «از هنگامی که سلول‌های مغزی بشر به تفکر پرداخت، وی در صدد حل یک سلسله معماهای اطراف زندگی خود برآمد، از جمله آنکه به آسمان نگاه کرد و پیرامون حرکت ستارگان، طلوع و غروب خورشید، عوض شدن فصل و ... اندیشه کرد.
توجه بشر به آسمان و سالیان سال مطالعه‌اش در این زمینه باعث شد که وی همواره به آسمان نگاه کند و آنچه را که در آن می‌بیند، بر روی مجموعه‌ای پیاده کند.
اولین کسی که اشکال و اجرام سماوی را پیاده کرد، «بطلمیوس» بود که کره‌ای مسی درست کرد و شکل ستارگان را در روی آن به صورت مجموعه‌ای درآورد. 
تصادفاً این کرۀ مسی، در حالی‌که بطلمیوس بر اسبش سوار بود. از دستش افتاد و زیر پای اسب له شد و به صورت مسطح درآمد. بطلمیوس هنگامی که با این صفحه مواجه گشت فکر کرد که همه زحماتش برباد رفته است. اما چندی نگذشت که متوجه شد همین صفحۀ مسطح به خوبی برای ادامه مطالعاتش قابل استفاده است. همین صفحه بود که بعداً تکمیل شد و اساس اسطرلاب را که مورد توجه دانشمندان بعد از اسلام قرار گرفت به وجود آورد.
اسطرلاب چیست؟
مهندس غزنی که در کلوب روتاری شمال سخنرانی می‌کرد افزود: «اسطرلاب» دستگاهی است برنجی یا از جنس برنز که از آن برای تعیین ارتفاع کو اکب، تشخیص زمان و میل آفتاب، تعيين ارتفاع کوه‌ها و بلندی‌ها، اندازه گیری عمق چاه‌ها، تعیین طول و عرض جغرافیایی شهرها، مشخص کردن ساعات طلوع و غروب خورشید و كسوف و خسوف و همچنین تعیین چگونگی حرکت یکایک کرات سماوی استفاده می‌کنند.
دورۀ تکمیل اسطرلاب از زمان بعد از اسلام بود، به خصوص آنکه مسلمانان با استفاده از این وسیله می‌توانستند علاوه بر پیدا کردن ساعات طلوع و غروب خورشید (برای نماز گزاردن) در مناطق مختلف قبله را نیز تعیین کنند.
مهندس غزنی سپس گفت: 
«وقتی به یک اسطرلاب نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که اسطرلاب جوابگوی بسیاری از مسائل قضایی، نجومی و اسرار محاسباتی روی زمین است تا جایی که ایرانی‌ها به آن  «جام جهان بین» یا «جام جمشیدی» گفته‌اند. کما اینکه حافظ در یکی از اشعار خود می‌گوید:
گفتم این جام جهان بین تو کی داد حكيم ؟
گفت: آن روز که این گنبد مینا می‌کرد
که اشارۀ حافظ به همین مسئلۀ جام جهان بین در این شعر باعث شد که من و همکارانم، تحقیقات زیادی در کتابهای قدیم ایران بکنیم و پی به مسئله عجیبی ببریم، این مساله که: مسلماً به دستور کیخسرو یا یکی از پادشاهان قدیم ایران، یک ریاضی دان گمنام ایرانی - شاید در حدود ۲ هزار سال قبل - محاسباتی روی اسطرلاب کرد و نتیجه مطالعاتش را در روی یک درخت به نام «درخت توز» - که پوست سختی داشته و از آن خدنگ درست می‌کرده‌اند نوشته است که هم اکنون قسمتی از پوست این درخت در موزۀ «پرینستون» آمریکا نگهداری می‌شود.
اسطرلاب یا کامپیوتر: 
برای آنکه اسطرلاب را مطالعه کنیم ابتدا باید خطوط و مدارات و نصف النهارات یک کره را - که ابتدا خیال می‌کردند کره آسمانی است - روی یک روی یک سطح مسطح پیاده کنیم.
با این طریق مدت‌ها دانشمندان ایرانی - از جمله عبدالرحمن صوفی رازی و ابوالوفای بوزجانی تحقیقات کاملی روی ارتباطات مثلثاتی کردند و فرمول‌های ریاضی را که به صورت «سینوس» و «کسینوس» و «تانژانت» و «کتانژانت» بود تکمیل کردند و این ارتباطات مثلثاتی را برای اولین بار روی اسطرلاب پیاده کردند. 
به موازات همین امر بود که از اسطرلاب به عنوان یک کامپیوتر یا شمارشگر برای یک محل به خصوص استفاده می‌کردند و فرضاً مشخص می‌کردند که در ایران، افغانستان، پاکستان یا هر نقطۀ دیگری از زمین، در یک لحظه از زمان چه حالت‌هایی در آسمان مشاهده شده است.» 
محقق ایرانی همچنین افزود: در حال حاضر نیز مطالعه روی اسطرلاب ادامه دارد و حتی در آمریکا کتابی به صورت ماهانه دربارۀ اسطرلاب و به نام «شمارشگر کامپیوتر، اسطرلاب» چاپ می‌شود و هر روز تحقیقات وسیعی در این زمینه صورت می‌گیرد که همۀ آن‌ها مقام شامخ و ارزشمند دانشمندان نجوم ریاضی ایران را به اثبات می‌رساند.
روی یکی از این اسطرلاب‌ها که در موزه‌های خارج نگهداری می‌شود، صفحه‌ای هست به نام «عنکبوتیه» یا «شبکه» که شبیه تار عنکبوت ساخته شده است و مقدار زیادی شاخ و برگ دارد که روی آن‌ها ثوابت آسمانی -که در حدود ۴۸ صورت فلکی است - نامگذاری شده است. 
زیبایی این صفحه در آنست که به دست هنرمندان ایرانی به صورت شاخ و برگ ساخته شده و محل ثوابت روی هر شاخه نوشته شده است.
عبدالرحمن صوفی رازی دانشمند بزرگ قرن هشتم هجری که از اهالی ری بود نیز روی اسطرلاب زحمات بسیار کشید تا جایی که وی بدون تلسکوپ و وسایل لازم در سحابی‌ها تحقیق و مطالعه کرد و اصولی را در کتاب «صورالكواكب» خود به کار برد که بعدها اساس محاسبات و مطالعات دانشمندان قرون جدید شد، بدون اینکه متأسفانه نامی از این دانشمند بزرگ ایرانی برده شود. 
فرمول‌هایی که عبدالرحمن صوفی از آن استفاده کرد، از فرمول‌هایی است که امروزه دانشگاه «پرینستون» آمریکا به کامپیوتر ارائه می‌کند و این از بزرگ‌ترین افتخارات دانش ریاضی ماست.
محقق ایرانی ادامه داد: 
«کشور ما هم اکنون در حدود ۶۸ اسطرلاب ذی‌قیمت در موزه‌های دنیا دارد که متأسفانه فقط سه تای آن‌ها در تهران است و تازه به نظر می‌رسد یکی از این سه اسطرلاب واقعی نباشد چون شبیه آن در موزۀ آکسفورد انگلیس نیز هست.
روی یکی از این اسطرلاب‌ها فرمول «سینوس»‌ها برای اولین بار توسط «مخلص شیروانی» به دست آمده است. چه قبل از او از «خواجه نصیرالدین طوسی» خط واحد مثلثاتی را ۶۰ گرفته بود، ولی «مخلص شیروانی» آن را تبدیل به یک کرد و این «یک» را به ۹۰ درجه تقسیم کرد. و همین ۹۰ درجه که بعداً با آن دایره را نیز به چهار قسمت ۹۰ درجه تقسیم کردند، همان است که بعضی‌ها می‌گویند متعلق به فینیقی‌ها و بعضی می‌گویند متعلق به مصری‌ها یا کلدانی‌هاست، در حالی که در اصل متعلق به ایرانیان است و این امر اهمیتش تا آن اندازه است که باید گفت اساس ریاضی صحیح را دانشمندان یرانی پایه گذاری کردند . محقق ایرانی سپس گفت : در حدود ۶۰ سال قبل یک کشتی قدیمی غرق شده در نزدیکی «انتی کدرای» یونان پیدا شد و درمیان لوازم آن اسطرلابی به دست آمد که معلوم شد متعلق به قرن اول میلادی است. روی این اسطرلاب یک سری اشکال به صورت خطوط پهلوی دیده می‌شود که دانش امروز نمی‌داند این خطوط چیست و اگر دانشمندان ایرانی مأمور مطالعۀ خطوط این اسطرلاب شوند، شاید بفهمند که واقعاً به پهلوی نوشته شده و احياناً همان اسطرلاب مربوط به کیخسرو است.
مهندس غزنی همچنین گفت: اگر در تاریخ دقت کنیم خواهیم دید که پادشاهان ایرانی همیشه یک «اسطرلاب ریز» به دنبال خود داشته‌اند که دستگاه‌های آن‌ها مرکب از ۴ قسمت بوده است: «کامپیوتر آنالوگ»، « تئودولیت»، «نیمورژ» و «الیداد».
به این ترتیب یک اسطرلاب‌دار به عنوان نمونه می‌توانسته است بفهمد مثلاً در ساعت ۵ بعد از ظهر اول شهریور فلان ستاره در کجا قرادارد و این با نکته چرخیدن دو صفحه که برروی هم قرار داشته مشخص می‌شده است.
فرضیه کرویت زمین:
وی افزوده ما دانشمندی به نام حبیب رازی داشتیم که اسطرلابی به نام اسطرلاب «مبتن» ساخت و از روی آن بود که اعلام کرد کره زمین باید گرد باشد و گفت: بر اساس همین گرد بودن زمین است که اسطرلاب می‌‎تواند جوابگوی این همه مسائل باشد. اما متأسفانه این دانش - که در آن زمان به هیچ وجه ارج نهاده نشد - خیلی راحت و آسوده از کشور خارج شد و به دست دیگران افتاد تا جایی که  «تیکو براهه» ریاضی‌دان معروف اروپایی، اصول فرمول ریاضی «ابوالوفا» را گرفت و بدون آنکه چیزی بدان اضافه کند فرمول «جيب المبسوط» يا «جيب الثانی» يا «ظل الثانی» يا «اقدام» (جمع قدم) دانشمند ایرانی را نوشت و آن را متعلق به خود دانست.
همچنین «عبدالائمه» دانشمند افلیج ایرانی - که فقط دست‌هایش کار می‌کرد - پس از پانزده سال زحمت اسطرلابی ساخت که اکنون در موزه واشنگتن آمریکا نگهداری می‌شود. وی علاوه بر آن کامل ترین اصول ریاضی در یکی از اسطرلاب ایرانی نوشته شده است که بعدها از دست ما خارج شد و اکنون در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود.
اندازه‌گیری انگلیس‌ها:
مهندس غزنی در این هنگام به یک مسئله بسیار جالب در اسطرلاب اشاره کرد و گفت که وی متوجه شده است انگلیس‌ها سیستم اندازه گیری خود را از ایرانی‌ها گرفته‌اند. وی در این زمینه توضیح داد: 
همچنان‌که می‌دانیم اندازه‌های انگلیس «اینج» و «فوت» است و نیز می‌دانیم که در زمان قدیم به انگشت و دست «اصابه» و یک « اصبع» عبارتست از یک پهنای انگشت و یک انگشت هم مساوی با یک اینچ. 
در یکی از اسطرلاب‌های ایرانی مربوط به زمان شاه عباس دوم - که تصویرش را خوانندگان گرامی همراه همین گزارش ملاحظه می‌کنند - دانشمند ایرانی ۱۲ «اصابع» را برابر یک «اقدام» گذاشته است. که اقدام جمع قدم است و قدم «فوت» می‌شود و به این ترتیب است که این اصول - که مورد محاسبه دانشمند ایرانی زمان شاه عباس دوم - بوده است، از ایران به نام ۱۲ «اینج» و به صورت یک فوت بخارج رفته است. 
در همین اسطرلاب - به‌طوری‌که در گراور دیده می‌شود - مربعی در قسمت پایین قرار دارد (شماره یک) که روی آن نوشته شده «ظل اصابع معکوس» که ظل به معنای تانژانت است و معکوس آن واژگونه تانژانت که کتانژانت است. 
در همین قسمت ابجد، به ترتیب از الف تا یا - یعنی از یک تا دوازده - نوشته شده است.
در طرف چپ (قسمت شماره ۴) «ظل اقدام معکوس» نوشته شده که آن را نیز به ۷ قسمت کرده‌اند.
دانشمند ایرانی برای حل مسائل خود - که درست مشابه حل مسائل به سیستم امروز اندازه گیری انگلیسی است - یک «اصبع» را در ۱۲ ضرب کرده و ۱۲ اصابع را برابر یک قدم دانسته است (یعنی ۱۲ اینچ مساوی است با یک فوت)
همین نکته را در سیستم اندازه گیری انگلیسی از ایران گرفته‌اند و می‌بینیم که در زمانی که ارزش این گونه آثار شناخته نشده، چگونه رایگان از دانش ما استفاده کرده‌اند و بعد که همین دانش را به ما منتقل کرده‌اند و منت بسیار هم برسر ما گذاشته‌اند که به ما علم و دانش می آموزند.

روزنامه اطلاعات، ۱۵ اردیبهشت ۱۳۵۴، ص ۵.
---------------------------------------------------
تذکر: در اين بخش برانيم كه نگاهى به رخدادهاى نجومى و مسائل مرتبط با آن را كه، مطبوعات قديمى در اين روز منتشر نموده اند ، بيندازيم و اخبار آنها را بازنشر نماييم .قابل ذکر است که باز نشر این اخبار با ذکر منبع انجام خواهد  شد و به عنوان تایید یا رد آن خبر یا منبع  نیست و  هدف قرار دادن  اطلاعات نجومی منشر شده جهت استفاده  پژوهشگران و علاقه مندان خواهد بود.