در اين بخش برانيم كه نگاهى به رخدادهاى نجومى و مسائل مرتبط با آن را كه، مطبوعات قديمى در اين روز منتشر نموده اند ، بيندازيم و اخبار آنها را بازنشر نماييم .قابل ذکر است که باز نشر این اخبار با ذکر منبع انجام خواهد شد و به عنوان تایید یا رد آن خبر یا منبع نیست و هدف قرار دادن اطلاعات نجومی منشر شده جهت استفاده پژوهشگران و علاقه مندان خواهد بود.
------------
3 مرداد 1378
-------------
زمان و مسیر آخرین خورشیدگرفتگی قرن بیستم در ایران
واقعه خورشید گرفتگی ۲۰ مرداد سال جاری در ۱۲ استان ایران قابل مشاهده است. احمد دالکی عضو هیأت علمی گروه جغرافیای دانشگاه شهید بهشتی اعلام کرد: «خورشید گرفتگی» در ایران از جنوب آذربایجان غربی در مرز عراق آغاز می‌شود و تا مرز پاکستان در استان سیستان و بلوچستان ادامه می‌یابد و حدود۱۲ درصد خاک کشور را می پوشاند. وی گفت: «خورشیدگرفتگی» با قدر بیش از ۸۰ درصد در تمامی ایران قابل مشاهده است و چون تا سال ۲۰۳۴ میلادی واقعه مشابهی در ایران رخ نمی‌دهد، فرصت مناسبی برای مشاهده و تجربه این واقعه طبیعی توسط علاقه‌مندان است.
احمد دالکی افزود: مسیر این خورشید گرفتگی در ۱۲ استان ایران با گرفتگی کامل و در تمامی ایران به صورت گرفتگی جزیی قابل مشاهده است. وی یادآور شد: گرفتگی جزیی در ساعت ۱۴:۵۲ بیستم مردادماه سال جاری در شهرستان ماکو از استان آذربایجان غربی آغاز می‌شود. گرفتگی جزئی شهرستان سردشت در ساعت ۱۴:۵۸ شروع می‌شود و پس از یک ساعت و نیم (ساعت ۱۶:۲۰) به گرفتگی کلی تبدیل می‌شود. ساکنان این نقطه به عنوان نخستین شهرستان در ایران «خورشیدگرفتگی کلی» را مشاهده خواهند کرد. در حالی که ارومیه در ۱۰۰ کیلومتری خط شمالی گرفتگی کامل دارای قدر ۰,۹۷۶ خواهد بود و شهرهای پیرانشهر، نقده، مهاباد به فاصله ۳۰ تا ۶۰ کیلومتری شمال لبه شمالی خط گرفتگی قرار دارند.
عضو هیأت علمی گروه جغرافیای دانشگاه شهید بهشتی گفت: بخش آلوت در شهرستان بانه و بخش ننور در محدوده گرفتگی سایه خواهند بود. گرفتگی خورشید در استان‌های کردستان و لرستان به ترتیب به خـاو، چناره، مریوان، نوسود، سروآباد، بایگان، پاوه، تیز تیژ و بعد به قله کوه «شاهو» در ارتفاع ۳ هزار و ۳۹۰ متری می‌رسد.
جوانرود و سنندج به ترتیب در زیر سایه گرفتگی کامل نزدیک خط جنوبی و شمالی واقع هستند. در سنندج خورشید گرفتگی جزئی از ساعت ۱۵:۰۲ و کلی آن ۱۶:۲۳ خواهد بود. وی افزود: قصرشیرین، سرپل ذهاب، کرند، گیلان غرب و اسلام‌آباد به فاصله ۴۰ تا ۷۵ کیلومتری خط جنوبی قرار دارند و خورشیدگرفتگی جزئی را شاهد خواهند بود. شهر ایلام به فاصله حدود ۹۵ کیلومتری خط جنوبی با گرفتگی جزئی با قدر ۹۸ درصد است.
خورشید گرفتگی جزئی در کرمانشاه که در داخل محدوده سایه و مجاور خط جنوبی است از ساعت ۱۵:۰۴ آغاز می‌شود و گرفتگی کلی نیز از ساعت ۱۶:۲۵ شروع و مدت یک دقیقه طول می‌کشد.
همزمان با کرمانشاه گرفتگی در کوه «پرو» در ارتفاع ۳ هزار و ۳۵۷ متری خواهد بود.
احمد دالکی متذکر شد شهرهای سنقر، صحنه و هرسین بعداً به زیر سایه کامل می‌روند. در حالی که اسدآباد و همدان در حاشیه خط شمالی در داخل گرفتگی می‌باشند.
سپس سایه کامل به فیروزآباد، نورآباد و تویسرکان می‌رسد. ضمن این که نهاوند تقریباً بر روی خط وسطی گرفتگی قرار دارد.
ملایر به عنوان آخرین شهر استان همدان خورشید گرفتگی جزیی را ساعت ۱۵:۰۷ و گرفتگی کلی را برای حدود یک و نیم دقیقه در ساعت ۱۶:۲۷ تجربه می‌کند.
وی گفت: الشتر در همین ساعت برای یک دقیقه و ۳۷ ثانیه خورشید گرفتگی دارد ولی خرم آباد به لحاظ خارج بودن از سیر خورشیدگرفتگی با قدر ۰٫۹۹۸ خواهد داشت. دورود، ازنا و الیگودرز در زیر سایه واقع می‌شوند و الیگودرز به مدت یک دقیقه و ۵۵ ثانیه در گرفتگی کامل می‌ماند و قله اشترانکوه با ارتفاع ۴ هزار و ۵۰ متر سر به زیر سایه کامل فرو می‌برد.
استاد جغرافیای دانشگاه شهید بهشتی افزود در استان مرکزی «اراک» نزدیک به لبه خورشید گرفتگی است و قدر ۰٫۹۹۷ را دارد. در حالی که شازند و خمین در زیر سایه کامل خواهند رفت.
مهندس دالکی گفت: شهر قم خورشید گرفتگی با قدر ۹۷ درصد را دارد. گرفتگی سپس به استان اصفهان می‌رسد و شهرهای گلپایگان، خوانسار و فریدون شهر را فرا می‌گیرد و سپس به داران می رسد. چادگان در کنار دریاچه و سد زاینده رود مکان مناسبی برای مشاهده خورشید گرفتگی است و شهر اصفهان با فاصله ۲۰ کیلومتری خط وسط گرفتگی موقعیت خوبی دارد و بیش از یک و نیم درقیقه خورشیدگرفتگی دارد. در حالی که نجف‌آباد یک دقیقه و ۵۰ ثانیه شاهد خورشید گرفتگی است و دشت‌های مجاور آن یکی از بهترین مکان‌ها را تشکیل می‌دهد.
وی در ادامه یادآوری کرد خمین ،شهر فلاورجان، زرین شهر و مبارکه در زیر گرفتگی کامل خورشید قرار دارند. در حالی که شهرکرد، در نزدیکی خط جنوبی و در داخل منطقه خورشید گرفتگی فرصت کوتاهی در حدود یک دقیقه برای تماشای این پدیده دارد. آخرین شهر استان اصفهان، شهررضا است که زمان گرفتگی خورشید در آن برابر با اصفهان و بیش از یک و نیم دقیقه است.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: خورشید گرفتگی در شهر اصفهان به صورت جزیی از ساعت ۱۵:۱۵ دقیقه آغاز می‌شود و حداکثر تا ساعت ۱۶:۳۳ دقیقه ادامه دارد. پایان خورشید گرفتگی جزیی در این شهر ساعت ۱۷:۴۳ است یعنی از آغاز گرفتگی جزیی خورشید تا پایان آن حدود ۲ ساعت و نیم گرفتگی جزیی و کلی طول می‌کشد.
باتلاق گاوخونی آخرین مکان در استان اصفهان و در زیر گرفتگی کامل است. سپس سایه وارد استان فارس می‌شود. شهر آباده مقداری خارج از حد گرفتگی و به قدر ۰.۹۹۶ می‌رسد. در حالی که ابرکوه یا ابرقو در زیر سایه کلی قرار می‌گیرد. شهر یزد و اردکان یزد قدر ۰.۹۹ دارند و مهریز خارج حد گرفتگی کلی بوده و گرفتگی جزئی دارد. وی متذکر شد: شیراز گرفتگی جزئی با قدر ۹۶ درصد را تجربه می‌کند. سایه کلی سپس وارد استان کرمان می‌شود و شهرهای رفسنجان، شهربابک، بردسیر و راین را در بر می‌گیرد.
سیرجان با خط گرفتگی حدود ۳۰ کیلومتر فاصله دارد و بافت و جیرفت بر لبه جنوبی گرفتگی است (با قدر ۰٫۹۹۹) شهر کرمان فاصله حدود ۲۰ کیلومتری شمال لبه شمالی خط گرفتگی با قدر ۹۹ درصد است و ماهان در خارج از محدوده گرفتگی واقع شده است. در این حال محمدآباد، بم و فهرج آخرین شهرهای واقع در سایه کلی در استان کرمان است.
در استان سیستان و بلوچستان قله کوه بزم با ارتفاع ۳ هزار و ۵۰۰ متر در ابتدا زیر گرفتگی کلی قرار می‌گیرد و بزمان و شهرهای زابل، سراوان آخرین شهرهای این استان در زیر گرفتگی کلی هستند.
شهر ایرانشهر بر لبه جنوبی با گرفتگی ۰.۹۹۸ و بمپور در فاصله ۲۰ کیلومتری لبه جنوبی و خاش ۲۰ کیلومتری لبه شمالی با گرفتگی جزیی هستند.
وی در مورد مسیر پدیده کسوف ۲۰ مرداد در دنیا گفت: خورشیدگرفتگی از اقیانوس اطلس در نزدیکی آمریکا آغاز می‌شود. بعد از ۵۰۰۰ کیلومتر بر روی آب، در نخستین نقطه به انگلستان می‌رسد و پس از عبور از ۱۷ کشور انگلستان، فرانسه، بلژیک، لوکزامبورگ، آلمان، اتریش، مرز اسلوانیا، مجارستان، یوگسلاوی،رومانی، مرز بلغارستان، دریای سیاه، ترکیه، مرز سوریه، عراق و ایران وارد پاکستان می‌شود و با عبور از هندوستان در خلیج بنگال پایان می‌پذیرد. این پدیده در مسیر ۱۴ هزار کیلومتری خورشیدگرفتگی جزئی نیز به لحاظ وسعت آن در بسیاری از کشورهای مجاور تا قطب و همچنین بخش عمده‌ای از آفریقا تا خط استوا قابل مشاهده است.
---------
منبع : روزنامه ایران، ۳ مرداد ۱۳۷۸، ص ۶.