گردشگری فضایی، راهکاری برای کاهش هزینه پرتاب‌ فضاپیماها

در دهه 90 تحقیقات زیادی در ژاپن، آمریکا و آلمان و در سال 1383 در ایران انجام شد که بر اساس آن در تهران بیش از 80 درصد، در ژاپن بیش از 80 درصد، در آمریکا بیش از 70 درصد و در آلمان بیش از 50 درصد مردم علاقمند به تجربه سفر فضایی بودند.
به گزارش واحد خبر مرکز مطالعات و پژوهش هاى فلکى ـ نجومى به نقل از سایت "ISNA"، مهندس لیلا خلج زاده، پژوهشگر علوم و تحقیقات فضایی سازمان فضایی ایران با بیان این مطلب در گفت‌وگو با خبرنگار "فن‌آوری" خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) اظهار کرد: با توجه به میزان علاقمندی به این امر باید برخی موانع موجود نظیر موانع قانونی رفع و سایر ملزومات مانند توسعه وسیله نقلیه مناسب با ایمنی بالا و فرودگاه‌های فضایی مناسب برای انجام این پروازها، فراهم شود.
وی تصریح کرد: سفر یا گردش تفریحی به فضا به دو صورت پرواز زیرمداری و سفر مداری می‌تواند انجام شود که در پرواز زیر مداری، در مسیری شبیه به مسیر پرتاب سنگ به آسمان، فضاپیما تا ارتفاع 100 کیلومتری بالا می‌رود و در بالای کمان مسیر، مسافر فضایی با رویت منظره غول‌آسای زمین، لمس تاریکی، فضا و احساس بی‌وزنی، بدون خروج از فضاپیما به زمین باز می‌گردد و تجربه این پرش هیجان انگیز را کسب می‌کند.
چند مدار در اطراف زمین وجود دارند که فرصت کافی برای دیدن زمین و حالت بی‌وزنی در اختیار گردشگران قرار می‌دهند که در سفر مداری، فضاپیما در مدار زمین قرار می‌گیرد و یا به ایستگاه فضایی متصل می‌شود و زمانی که فضاپیما در این مدارها قرار گیرد، هر 90 دقیقه یک بار به دور زمین خواهد چرخید.
خلج‌زاده خاطرنشان کرد: از دلایل عمده توجه زیاد به گردشگری فضایی در عصر حاضر، پایین آوردن هزینه‌های هنگفت پرتاب است؛ چرا که با راه‌اندازی این صنعت، تقاضا برای سفرهای فضایی و به تبع آن رقابت در بازار حمل و نقل فضایی زیاد شده و هزینه‌های پرتاب می‌تواند کاهش یابد.
انجام فعالیت‌های فضایی برای توسعه این علم و بهره‌مندی از کاربردهای زیاد آن، هزینه بر است و در این میان سنگین‌ترین هزینه‌ها به صنعت پرتاب مربوط می‌شود که این بخش از الزامات انجام هرگونه فعالیت فضایی است.
وی افزود: وسایل پرتابی اغلب مصرفی بوده و قابلیت استفاده مجدد را ندارند و پس از پرتاب و ارسال محموله به مدار یا در جو زمین می‌سوزند و یا در اطراف زمین به صورت زباله فضایی در می‌آیند؛ تنها تعداد معدودی از این وسایل نظیر شاتل‌ها امکان استفاده مجدد دارند که این قابلیت در آنها نیز 100 درصد وجود ندارد و بخش‌هایی از آنها مصرفی هستند؛ ضمن آن که هزینه پرتاب شاتل از سایر وسایل مصرفی بیشتر بوده و پس از هر پرواز باید مورد بازسازی و تعمیر قرار گیرد تا برای پرواز بعدی آماده شود.
وی گفت: هر نوع فعالیتی که در فضا انجام شود و شرکتی متولی آن باشد که در ازای ارائه خدمت، پولی دریافت کند، فعالیت تجاری فضایی است و یکی از دلایل توجه زیادی که در عصر حاضر به گردشگری فضایی می‌شود، پایین آوردن هزینه‌های هنگفت پرتاب است؛ چرا که با راه‌اندازی این صنعت، تقاضا برای سفرهای فضایی و به تبع آن رقابت در بازار حمل و نقل فضایی زیاد شده و هزینه‌های پرتاب می‌تواند کاهش یابد؛ البته این امر در آینده دورتر که سفر به مدار در ابعاد گسترده‌تری امکان‌پذیر شود، قابل تصور است.
در مراحل اولیه شکل‌گیری بازار گردشگری فضایی، سفرهای زیر مداری با فضاپیماهای خصوصی چندنفره، به رونق فرودگاه‌های فضایی‌ که برای این پروازها راه‌اندازی می‌شوند، کمک خواهد کرد.
این پژوهشگر اذعان کرد: برخی دیگر از حامیان توسعه گردشگری فضایی معتقدند که فضا به عنوان موهبتی نه در انحصار دولت‌ها بلکه متعلق به همه مردم است و آنها حق دارند از فضا استفاده کنند و بدین طریق دریچه‌های دیگری به روی بشریت باز شود.
صنعت فضا، مواهب خود را نه یک‌باره که یکی پس از دیگری به بشریت عرضه داشت؛ بنابراین می‌توان امیدوار بود با راه‌اندازی پروازهای فضایی خصوصی و مردمی، مواهب و دروازه‌های دیگری به روی بشریت گشوده شود که امروز ما از آن بی‌خبریم و تنها پیش‌بینی‌های محدودی در این زمینه داریم.
مهندس خلج زاده با اشاره به صنعت هواپیمایی اظهار کرد: در سال 1903 «فلایر» به عنوان نخستین هواپیما توسط برادران رایت راه‌اندازی شد و در 1905 مکانیک «فارنس»، اولین مسافر هوایی بود که سوار بر هواپیما شد.
22 سال پس از این تاریخ، چارلز لیندبرگ اولین مسافرت هوایی را بر فراز اقیانوس اطلس انجام داد و مسافت طولانی پاریس تا نیویورک را بدون توقف طی کرد.
در جنگ جهانی اول استفاده‌های زیادی از هواپیما شد و بعد از آن خلبانان هواپیماها که دیگر علاقه‌ای به حضور در ارتش نداشتند، هواپیماهای خود را از ارتش خریداری کرده و با اجرای نمایش به وسیله آن درآمدزایی کردند.
وی در گفت‌و‌گو با ایسنا افزود: در این حرکات و مانورهای هوایی موسوم به «بارن‌ستورمینگ»، خلبانان گاهی مردم را نیز در مسیرهای کوتاهی در هواپیما به پرواز در می‌آوردند و مردم علاقه‌مند نیز که تعداد آنها در ابتدای امر کم نبود، حاضر بودند درآمد یک هفتة خود را در مقابل چند دقیقه سواری با هواپیما بپردازند. گاهی مبالغی که مشتریان می‌پرداختند سر به میلیون می‌گذاشت و به طور حتم انجام نمایش‌ها و یا پروازهای تفریحی در آن زمان خالی از خطر نبوده است.
مهندس خلج زاده در گفت‌و‌گو با ایسنا خاطر نشان کرد: سیر تاریخی صنعت هوانوردی نشان می‌دهد که این صنعت راه خود را به راحتی نپیموده و خطرات و پستی و بلندی‌های زیادی را طی کرده، اما امروز پس از گذشت 103 سال از پرواز اولین هواپیما، صنعت هوانوردی با کاربردهای بی‌شمار و درآمدزایی هنگفت، صنعت گردشگری و حمل و نقل را متحول کرده است.
وی افزود: چند سال پیش دانشگاه بین‌المللی فضایی برای تجاری سازی فضا و استفاده از کاربردهای گسترده تکنولوژی فضایی حدود 190 طرح ارائه داد که نشان‌دهنده کاربردهای تجاری گوناگونی است که می‌توان از فضا به عمل آورد. در این بین، گردشگری فضایی یکی از مشخص‌ترین راه‌های استفاده تجاری از فضا است.
این پژوهشگر در ادامه اظهار کرد: تاکنون چهار گردشگر فضایی به فضا سفر کرده‌اند که هر یک با هزینه 20 میلیون دلاری (18 میلیارد تومان) اقامتی هشت روزه در ایستگاه فضایی داشته‌اند.
وی افزود: در این مسیر بنیاد اکس‌پرایز به تقلید از اورتیگ‌پرایز (مسابقه‌ای که جایزه 25 هزاردلاری آن موجب پرواز تاریخی چارلز لیندبرگ شد)، مسابقه‌ای برای اولین فضاپیمای خصوصی سرنشین دار که با حمل وزنی معادل سه نفر، پرشی زیر مداری تا ارتفاع صد کیلومتری انجام دهد و پس از دو هفته مجددا این کار را از سر گیرد، ترتیب داد که در میان حدود 20 تیم شرکت کننده در این مسابقه، جایزه 10 میلیون دلاری آن در سال 2004 به فضاپیمای سفینه فضایی1 یا SS1 تعلق گرفت.
اهدای این جایزه را خانواده ایرانی انصاری تقبل کردند و نام بنیاد نیز به ANSARI X prize تغییر یافت و این خانواده خلاق و جسور بدین ترتیب مشوقی برای گسترش تکنولوژی فضایی شدند.
مهندس خلج زاده گفت: اخیرا توجه به گردشگری فضایی از سوی افراد و مراکز خصوصی و تجاری در سراسر دنیا، سبب طرح ایده‌هایی در خصوص ایجاد فرودگاه‌های فضایی در نقاط مختلف دنیا شده است که از آن جمله می‌توان به فرودگاه فضایی رأس‌الخیمه در خلیج فارس اشاره کرد.
مراحل قانونی ساخت این فرودگاه از سوی دولت محلی رأس‌الخیمه طی شده و جذب سرمایه برای ساخت این فرودگاه با روند خوبی در جریان است. فضاپیمایی نیز که قرار است در این فرودگاه به کار گرفته شود در کشور روسیه در حال ساخت است.
همچنین پیشنهاد ساخت چند فرودگاه‌ فضایی در ایالات متحده نیز مدتی‌ است که مطرح شده و اداره هوانوردی فدرال امریکا در حال بررسی این پیشنهادات است. علاوه بر این بیش از 120 صفحه قانون درباره پروازهای فضایی خصوصی در اوایل سال میلادی جاری توسط این اداره منتشر شد. این قوانین که در حقیقت آینده گردشگری فضایی را قانون‌گذاری می‌کند و همه چیز، از استانداردهای پزشکی گرفته تا آموزش‌های پیش از پرواز را در بر می‌گیرد، اولین قوانین مدون دولتی در این خصوص است.
وی یاد آور شد: همانگونه که صنعت هوانوردی طی یک قرن به نقطه اوج خود رسید، صنعت فضایی نیز می‌تواند این مسیر را طی کند و اگر بخواهیم تحول بزرگی را در این زمینه ایجاد کنیم، باید خطرات کار را هم، خصوصا در بخش سرمایه‌گذاری، بپذیریم. گردشگری فضایی بهانه خوبی برای رسیدن به این مهم است که در کنار آن می‌توان به بسیاری نیازهای دیگر نیز پاسخ گفت. شاید در این مسیر جهشی تکنولوژیکی، کل صنعت را دگرگون کند.
مهندس خلج‌زاده در پایان گفت‌و‌گو با ایسنا اظهار کرد: اولین پیشنهاد ساخت شهرهای فضایی اوایل قرن گذشته، حدود سی سال پیش از آغاز عصر فضا در سال 1957، مطرح شد که این امر نشان از آینده‌بینی و ذهن خلاق انسان دارد.
پس از قدم نهادن انسان به کره ماه، پیشنهاد ساخت هتل‌هایی در ماه، از سوی رویاپردازانی مطرح شد که به هیچ عنوان این امر را نشدنی نمی‌پنداشتند. ساخت و ایجاد ایستگاه‌های فضایی در مدار اولین قدم در راه رسیدن به این رویاهاست.
هم‌اکنون توسعه سازه‌هایی نظیر ایستگاه بین‌المللی فضایی در مدار با رفاه بیشتر مدنظر توسعه‌دهندگان گردشگری فضایی است و شرکت‌های خصوصی متعددی ایده هتل‌های مداری و فضایی را با جدیت دنبال می‌کنند.