حفظ مریخ‌نوردها 3میلیون دلار در ماه هزینه دربردارد ـ 06

دکتر فیروز نادری، مدیر ارشد برنامه‌ریزی راهبردی JPL آژانس فضایی آمریکا (ناسا) و مدیر سابق برنامه‌های اکتشاف مریخ ناسا در آستانه‌ دومین سالگرد فرود فضاپیمای مریخ‌نورد «فرصت»(Opportunity) درگفت‌وگو با خبرنگار سرویس «علمی - پژوهشی» خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، به سوالات این خبرگزاری درباره مریخ‌نوردهای دوقلو و ماموریت موفقیت‌آمیز فضاپیمای «استار داست» که هفته گذشته با فرود کپسول حاوی غبارهای فضایی و ذرات یک دنباله‌دار پس از هفت سال به پایان رسید پاسخ داد.
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، دو سال پیش در چنین روزی (پنجم بهمن ماه) ربات کاوشگر مریخ موسوم به Opportunity (فرصت) با موفقیت در سطح سیاره سرخ - جایی در نزدیکی خط استوای مریخ - فرود آمد. سه هفته پیش از آن، ناسا مریخ‌نورد مشابهی موسوم به SPIRIT (روح) را در این سیاره مستقر کرده بود.
ارسال مریخ نوردهای دوقلوی «اسپریت» و «فرصت» بخشی از برنامه ناسا برای دستیابی به اطلاعاتی در مورد وجود ذخایر آب در این سیاره بود.
به رغم پیش‌بینی اولیه دانشمندان که این مریخ‌نوردها را تنها برای ماموریتی 90 روزه طراحی کرده و تصور می‌کردند با آغاز فصل سرما در سیاره سرخ خیلی زود تجهیزات پیشرفته آن‌ها از کار می‌افتد، دوقلوها نه تنها سرمای سخت مریخ را تاب آوردند بلکه اینک دومین سال فعالیت خود را در سیاره سرخ به پایان می‌برند.
مریخ‌نوردها در مجموع بیش از 11 کیلومتر را بر سطح مریخ پیموده‌اند و اینک مریخ نورد اسپریت (روح) در دهانه بزرگ «گوسف» در تپه های «کلمبیا» و مریخ نورد آپورچونیتی (فرصت) در سوی دیگر سیاره در فلات نصف‌النهار نواحی پست و هموار این دریای خشک شده مریخی را کاوش می کند.
دوام و عمر طولانی غیر منتظره این دو کاوشگر امکان بررسی و کار بر روی این سیاره را فراهم کرد به طوری که ماموریت آنها پس از گذشت دو سال همچنان ادامه دارد.
مدیریت برنامه‌های اکتشافات مریخ ناسا را دکتر فیروز نادری، دانشمند برجسته ایرانی بر عهده داشت که چندی پیش به دلیل عملکرد موفق خود به مدیریت ماموریت‌های منظومه شمسی ناسا ارتقا یافت.
وی، فروردین ماه 1379 در شرایطی این مسئولیت را پذیرفت که دو ماموریت مهم قبلی اعزام سفینه به مریخ ناسا با شکست مواجه شده بود.
به گزارش ایسنا، دکتر نادری که در سال 1325 در شیراز متولد شده، پس از طی تحصیلات ابتدایی و متوسطه در شیراز و تهران در سال 1964 به آمریکا رفت و تحصیلات خود را تا مقطع دکتری مهندسی الکترونیک در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی پی گرفت.
وی پس از بازگشت به کشور و مدتی فعالیت در مرکز «سنجش از دور ایران» از حدود 26 سال همکاری خود را با ناسا آغاز کرده و در این مدت مشاغل فنی و مدیریتی متعددی را در زمینه ماهواره‌های مخابراتی متحرک، رادارهای سنجش از دور، رصدخانه‌های تحقیقاتی اختر فیزیک و اکتشاف مریخ و سایر اجرام منظومه شمسی برعهده داشته است.
دکتر نادری که پس از موفقیت درخشانش در مدیریت ماموریت‌های مریخ ناسا از اسفند ماه سال گذشته به سمت معاون و مدیر ارشد برنامه‌ریزی راهبردی JPL (آزمایشگاه پیشرانش جت) سازمان فضایی ناسا منصوب شده، در سمت جدید به عنوان مسئول طراحی برنامه‌ها و راهبردهای این سازمان، تجاربش در ماموریت‌های مریخ را در مطالعه سایر بخش‌های جهان، از زمین تا کهکشان‌های دور به کار بسته است. وی همچنین مسئولیت طراحی چشم انداز راهبردی پنج تا 20 ساله JPL را برعهده دارد.
دکتر نادری در گفت‌و‌گوی تلفنی با خبرنگار ایسنا درباره آخرین وضعیت مریخ‌نوردهای دوقلو گفت: دوقلوها را برای یک عمر مفید 90 روزه تنظیم کرده بودیم؛ با این حال این هفته دو سالگی آن‌ها را جشن می‌گیریم. البته احتمالا به تدریج داریم دچار مشکل می‌شویم چون جمعه شب به من خبر دادند که یکی از موتورهای «آپورچونیتی» که حرکت بخش شانه دست ربات را برعهده دارد از دست داده‌ایم و یکی دیگر از موتورهای آن هم قبلا دچار مشکل شده بود.
وی خاطرنشان کرد: همانند هر سیستم الکترومکانیکی دو عامل می‌تواند باعث از کار افتادن این ربات‌ها شود که یکی از کار افتادن موتورهایی است که حرکت چرخ‌ها، دست رباتها و ... را برعهده دارند و دیگری آسیب دیدن وسایل الکترونیکی آن‌ها به دلیل تغییرات مداوم درجه حرارت در شب و روز است که باعث انبساط و انقباض این تجهیزات و وسایل الکترونیکی، شکستن لحیم‌های مدارها و قطع جریان الکتریکی می‌شود؛ بنابراین هر یک از این ربات‌ها ممکن است، چند سال دیگر، چند ماه دیگر یا همین فردا از کار بیفتند ولی آنچه که هست این ربات‌ها حدود هشت برابر بیش از زمان پیش‌بینی شده دوام آورده‌اند و با این که هزینه نگه‌داشتن این خودروها در زمین نزدیک به سه میلیون دلار در ماه (36 میلیون دلار در سال) است تا جایی که امکان دارد این ماموریت را ادامه می‌دهیم.
دکتر نادری تصریح کرد:. از آنجا که فکر نمی‌کردیم این ربات‌ها بیش از 90 روز عمر کنند برای این بودجه آمادگی نداشتیم ولی مجبوریم از بودجه سایر ماموریت‌های مریخ بزنیم و تا جایی که بتوانند دوام بیابند به ماموریت آنها ادامه می‌دهیم و در حال حاضر هم یک فضاپیمای دیگر (مدارگرد MRO) در راه است که یکی دو هفته قبل از عید نوروز به مریخ می‌رسد. دوربین‌ها و طیف‌سنج‌های این فضاپیما بسیار قویتر از کاوشگرهای قبلی است. البته این جمعه، جمعه خوبی برای من نبود چون خبر شانه درد آپورچونیتی را به من خبر دادند و بعد تلفن دیگری داشتم که اشکالی در دوربین مدارگرد MRO بروز کرده است که امیدواریم بر طرف شود.
دکتر نادری در عین حال به احساس عاطفی که نسبت به مریخ‌نوردها ایجاد شده، اشاره کرد و گفت: شاید یکی از دلایلی که نمی‌گوییم این مریخ‌نوردها ماموریت خود را به پایان برده‌اند و می‌توانیم ارتباط با آنها را قطع کنیم احساسی باشدکه نه تنها من و کسانی که روی این پروژه کار کرده‌اند بلکه بسیاری از مردم نسبت به آنها دارند. این مریخ‌نوردها خصوصا برای بچه‌ها دو شخصیت بین‌المللی شده‌اند و مرتبا از سراسر دنیا برای ما ایمیل و نقاشی می‌کشند و آنها را دو کاراکتر زنده تلقی می‌کنند نه ربات‌هایی که از آهن و ... ساخته شده است. بهرحال انسان به آنها علاقمند می‌شود ولی آنچه مسلم است آنها عمر مفیدی داشتند، خیلی چیزها به ما یاد دادند و بلاخره روزی مثل بقیه عمرشان به پایان می‌رسد.
مشروح گفت‌و‌گوی تفصیلی ایسنا با دکتر نادری در روزهای آینده ارسال می‌شود.
-----
Isna.ir