بارش شهابی «ربعی» که به آن بارش  شهابی «کوادرانت» نیز گفته می‌شود یکی از پربارترین بارش‌های شهابی سالانه است. نرخ ساعتی سرسویی (تعداد شهاب‌هایی که در هر ساعت مشاهده می‌شود) این بارش در زمان اوج، به حدود ۹۰ شهاب می‌رسد و در نتیجه این بارش یکی ازبارش‌های شهابی بزرگ سال به شمار می‌رود.

این بارش در حدود ۵۰۰ سال پیش از سوی منجمان چینی و کره‌ای شناخته شد، اما به تدریج به فراموشی سپرده شد تا اینکه در چند سال پس از آن دوباره شناخته شد.

در آن زمان در بخشی از صورت فلکی «گاوران» کنونی، صورتکی با نام ربع (Quadrans Muralis) وجود داشت که مکان آن بین سه خواهران (سه ستاره از بنات النعش) و چهار ضلعی ستاره‌هایی که سر اژدها می‌سازد، قرار  داشت. در اوقات اوج این بارش کانون آن در صورت فلکی ربع قرار داشت و به همین دلیل این بارش«ربعی» نام گرفت، ولی پس از مدتی در تقسیم‌بندی جدیدی که برای تعیین پیکرهای آسمانی صورت گرفت، «ربع» به عنوان بخشی از صورت فلکی گاوران قرار گرفت، اما نام این بارش ربعی باقی‌ماند.

این بارش در اواسط دی ماه به اوج بارش خود می‌رسد.

مهندس مسعود عتیقی، مدیر انجمن نجوم آماتوری در گفت‌وگو با ایسنا به جزئیات بارش امشب اشاره کرد و گفت:  بارش شهابی ربعی یا کوادرانت یکی از بارش‌های مشهور سالیانه است که در اواسط دی ماه هر سال به اوج بارش خود می‌رسد.

وی زمان اوج بارش این شهاب را در شامگاه امشب، سه‌شنبه 14 دی ماه دانست و ادامه داد: هر چند که ZHR(میزان بارش ساعتی سمت الراسی) برای این بارش بین 40 تا 1000 شهاب پیش بینی می‌شود ولی امسال تعداد شهاب‌هایی که در هر ساعت از این بارش مشاهده خواهد شد 40 شهاب است.

منشا بارش شهابی ربعی

عتیقی این بارش شهابی را بازمانده ذرات دنباله‌دارها عنوان کرد و یادآور شد: دنباله‌دار عامل ربعی، 2003EH1 است که ذرات به جا مانده ازاین جرم در فاصله 1500 کیلومتر از سطح زمین در اثر برخورد با جو درخشان می‌شوند. این ذرات در ابعاد میلی‌متری و میکرومتری است که به آنها شهاب گفته می‌شوند.

مدیر انجمن نجوم آماتوری با تاکید بر اینکه این شهاب‌ها از نظر ماهیت با شهاب سنگ‌هایی که دارای جرم و ابعاد قابل توجه هستند، متفاوت است، اظهار کرد: علی رغم وجود ماه نزدیک به تربیع در آسمان شامگاه سه‌شنبه 14 دی ماه، رصد شهاب‌های این بارش در زمان طلوع ماه میسر نیست.

وی در عین حال توضیح داد: ولی با غروب ماه در نیمه شب، پیش بینی می‌شود هر چه از نیمه شب سه‌شنبه، 14 دی ماه به سمت صبح روز چهارشنبه 15 دی ماه برویم، شرایط رصد شهاب‌های کم نور این بارش بهتر خواهد شد.

عتیقی ادامه داد: از شبانگاه امشب، 14 دی ماه بارش شهابی در آسمان خواهد بود؛ ولی به دلیل آلودگی نور ماه،‌ این پدیده قابل مشاهده نیست؛ ولی بعد از نیمه شب و پس از غروب ماه در وضعیتی که آسمان تاریک است این پدیده قابل رصد خواهد بود.

به گفته وی در مدت زمان 6 ساعت پس از غروب ماه (از زمان غروب ماه تا سپیده دم روز چهارشنبه، 15 دی ماه) رصد بارش شهابی ربعی میسر خواهد بود.

نکات لازم برای رصد بارش شهابی

عتیقی، به همراه داشتن لباس گرم و مناسب و انتخاب رصدگاه امن و بی خطر را از نکات مهم در رصد این بارش شهابی نام برد و اظهار کرد: محل رصد باید به دور از آلودگی‌های هوا و نوری شهرها باشد.

وی با تاکید بر اینکه برخی تصور می‌کنند بارش شهابی همان شهاب‌سنگ است، خاطرنشان کرد: این بارش شهابی هیچ خطری برای انسان ندارد و بدون ابزار رصدی و با چشم غیر مسلح می‌توان تمام پهنه آسمان را برای مشاهده شهاب این بارش جستجو کرد.

کانون بارش ربعی

عتیقی به کانون بارش شهابی ربعی اشاره کرد و گفت: از امتداد خلاف جهت حرکت شهاب‌ها به نقطه واحدی از صور فلکی شمال کره آسمان می‌رسیم که به آن گاوران می‌گویند و این نقطه همان کانون بارش‌هاست.

وی با بیان اینکه از آنجایی که در ابتدا کانون بارش شهابی ربعی در صورت فلکی ربعی بود، از این رو این بارش به نام ربعی شناخته شد، ادامه داد: ولی با تقسیم بندی که در این تقسیم‌بندی جدید تعیین پیکرهای آسمانی صورت گرفت،‌ تغییراتی حاصل شد که بر این اساس صورت فلکی کوادرانت به صورت‌های فلکی دیگر تعلق گرفت و در حال حاضر کانون بارش شهابی این بارش در صورت فلکی «گاوران» قرار دارد؛ هر چند که نام این بارش همچنان ربعی باقی مانده است.

نحوه عکاسی از رویداد زیبای نجومی

عتیقی به بیان نحوه عکاسی از این پدیده نجومی پرداخت و اظهار کرد: عکاسی از بارش‌های شهابی باید بر روی سه پایه با حساسیت‌های (ISO) بالا باشد و ترجیحا با لنزهای واید (دارای میدان دید باز) برای ثبت بارش‌های شهابی توصیه می‌شود.

وی همچنین اضافه کرد: در گزارش‌های بارش شهابی به موضوعاتی چون «میزان جا به جایی شهاب‌ها در پهنه آسمان»، «قدر شهاب‌های عبوری»، «صورت‌های فلکی»، «محل عبور شهاب‌ها»، « مختصات جغرافیایی» و «نام افراد رصدگر» توجه می‌شود.