ماه گرفتگي يک پديده‌ي طبيعي است که هر از گاهي انسان را متوجه خود مي‌کند. در حالي كه ماه نور خود را بر زمين مي‌تاباند، به ناگاه رفته رفته نور آن تحليل رفته تا تاريك گردد و پس از مدتي نيز با درخشندگي تمام، آسمان را روشن سازد.
به گزارش واحد خبر مرگز مطالعات و پژوهش های فلکی ـ نجومی به نقل از واحد رصدی مرکز هرگاه زمين، ماه و خورشيد در يك راستا شوند، ماه گرفتگي يا خسوف رخ مي‌دهد. زماني که قرص ماه در سايه کامل زمين باشد ماه گرفتگي کامل و اگر بخشي از ماه در آن باشد ماه گرفتگي جزيي و اگر تنها نيم‌سايه زمين ماه را فراگيرد ماه گرفتگي نيم‌سايه‌اي رخداده كه تنها با ابزار قابل مشاهده است.
با توجه به آنچه گفته شد شرط وقوع خسوف را در دو مورد مي‌توان خلاصه کرد:
1) ماه و خورشيد و زمين در يک راستا يا خط مستقيم قرار گيرند به طوري که زمين بين ماه و خورشيد قرار داشته باشد؛ به عبارت ديگر ماه در حالت بدر از زمين ديده شود.
2) ماه در حرکت مداري خود به دور زمين در يکي از گره‌ها يا در نزديکي آن قرار داشته باشد.
با وجود اين توصيف برخي پرتوهاي خورشيد در مسيرشان به سمت ماه از جو زمين عبور مي‌کنند. جو اکثر طيف‌هاي آبي پرتوهاي خورشيد را پراکنده مي‌کند و مابقي نور که به رنگ قرمز پررنگ و يا نارنجي به سطح ماه مي رسد و آن را روشن مي‌کند. پس اگر جو زمين نبود ماه در طي يک گرفت کامل، سياه مي‌گرديد؛ در حالي که اکنون ماه مي‌تواند رنگ‌هاي زيادي از قهوه‌اي و قرمز تيره گرفته تا نارنجي و زرد روشن، بر سطح خود داشته باشد.
رصد ماه گرفتگي:
بر خلاف خورشيد گرفتگي (کسوف)، رصد ماه گرفتگي کاملاً بي‌خطر است و شما به هيچ فيلتر محافظي نياز نداريد. حتي براي رصد اين پديده نيازي به استفاده از تلسکوپ نيست. شما مي‌توانيد ماه گرفتگي را با چشمان خود نيز رصد کنيد اگر دوربين دوچشمي داريد به کارگيري آن سبب مي‌شود که چشم انداز بزرگ‌تري داشته و نيز زمينه‌ي رنگي سطح ماه پرفروغ‌تر گردد. يک دوربين دوچشمي 50×7 مي‌تواند کارآيي خوبي داشته باشد.
پيش‌بيني دقيق ميزان تاريکي ماه در هنگام گرفت کلي امري سخت است. رنگ ماه مي‌تواند از خاکستري تيره يا قهوه‌اي تا رنگ‌هاي قرمز و نارنجي روشن تغيير کند. رنگ و درخشندگي ماه بستگي به ميزان گرد و غباري دارد که در طي خسوف در اتمسفر زمين وجود دارد. با استفاده از «ميزان درخشندگي دانژون» براي ماه‌گرفتگي، منجمان آماتور مي‌توانند رنگ و درخشندگي ماه را طبقه‌بندي کنند.
رده (0): بسيار تاريک. در اين حالت ماه تقريباً غير قابل مشاهده است.
رده (1): تاريک. ماه به رنگ خاکستري يا قهوه‌اي ديده مي‌شود و جزييات سطح ماه به سختي قابل تشخيص است.
رده (2): نسبتاً تاريک. يک لکه‌ي تيره درون قرص ديده مي‌شود وکناره‌هاي قرص روشن‌تر ديده مي‌شوند.
رده (3): سرخ آجري.گاهي نوري روشن يا زردي در کناره‌هاي قرص مشاهده مي‌شود.
رده (4): رنگ مسي يا نارنجي ـ سرخ. قرص ماه روشن ديده مي‌شود.
يک خسوف موضوع بسيار جذابي براي عکاسي است. خوشبختانه عکاسي از خسوف آسان است به شرط آنکه امکانات مناسبي داشته باشيد و از آن به خوبي استفاده کنيد.
غروب 19 آذر 1390 ساعت 16:48 ماه که بخشي از آن تاريك است در شهر قم طلوع مي‌کند. در اين صورت مردم که براي اقامه نماز مغرب مهيا مي‌شوند مي‌توانند نماز آيات را نيز اقامه نمايند. بيشينه‌ي گرفتگي ماه در ساعت 18:02 خواهد بود و ماه در منطقه خاور ميانه نزديک افق قرار دارد. پس مي‌توان انتظار ماه تاريكي را در غبار و مه 19 آذر 1390 داشت.
جدول ماه‌گرفتگي 19 آذر 1390 (به وقت جهاني)
|
آغاز گرفتگي جزيي
|
آغاز گرفتگي كامل
|
حداكثر گرفتگي
|
پايان گرفتگي كلي
|
پايان گرفتگي جزيي
|
|
12:45:42
|
14:06:16
|
14:32
|
14:57:24
|
16:17:58
|
بر خلاف خورشيد گرفتگي در ماه گرفتگي تمامي ناظران در يک زمان (به وقت جهاني) ماه گرفتگي را مشاهده مي‌کنند و تنها عامل ديرتر ديدن اين پديده بالاي افق نبودن ماه است.
جدول رويت پذيري ماه گرفتگي در برخي از شهرهاي خاورميانه
|
نام شهر
|
ورود به سايه
|
زمان طلوع ماه
|
آغاز گرفتگي كامل
|
حداكثر گرفتگي
|
ارتفاع ماه
|
پايان گرفتگي
|
خروج از سايه
|
|
مشهد
|
16:16
|
16:08
|
17:36
|
18:02
|
20
|
18:27
|
19:48
|
|
قم
|
16:16
|
16:48
|
17:36
|
18:02
|
13
|
18:27
|
19:48
|
|
تهران
|
16:16
|
16:43
|
17:36
|
18:02
|
13
|
18:27
|
19:48
|
|
اهواز
|
16:16
|
17:06
|
17:36
|
18:02
|
9
|
18:27
|
19:48
|
|
بوشهر
|
16:16
|
17:02
|
17:36
|
18:02
|
11
|
18:27
|
19:48
|
|
تبريز
|
16:16
|
16:58
|
17:36
|
18:02
|
10
|
18:27
|
19:48
|
|
زاهدان
|
16:16
|
16:20
|
17:36
|
18:02
|
19
|
18:27
|
19:48
|
|
بندرعباس
|
16:16
|
16:44
|
17:36
|
18:02
|
14
|
18:27
|
19:48
|
|
ساري
|
16:16
|
16:34
|
17:36
|
18:02
|
14
|
18:27
|
19:48
|
|
نجف
|
15:46
|
16:52
|
17:06
|
17:32
|
6
|
17:58
|
19:18
|
|
کربلا
|
15:46
|
16:52
|
17:06
|
17:32
|
6
|
17:58
|
19:18
|
|
بغداد
|
15:46
|
16:48
|
17:06
|
17:32
|
7
|
17:58
|
19:18
|
|
مکه
|
15:46
|
17:34
|
17:06
|
17:32
|
(1-)
|
17:58
|
19:18
|
|
مدينه
|
15:46
|
17:29
|
17:06
|
17:32
|
افق
|
17:58
|
19:18
|
|
دمشق
|
14:46
|
16:22
|
16:06
|
16:32
|
1
|
16:58
|
18:58
|
|
منامه
|
15:46
|
16:40
|
17:06
|
17:32
|
10
|
17:58
|
19:18
|
|
بيروت
|
14:46
|
16:24
|
16:06
|
16:32
|
1
|
16:58
|
18:58
|
|
بيت‌المقدس
|
14:46
|
16:30
|
16:06
|
16:32
|
افق
|
16:58
|
18:58
|
|
قاهره
|
14:46
|
16:51
|
16:06
|
16:32
|
(4-)
|
16:58
|
18:58
|
|
دبي
|
16:46
|
17:22
|
18:06
|
18:32
|
13
|
18:58
|
20:18
|
|
دوحه
|
15:46
|
16:38
|
17:06
|
17:32
|
10
|
17:58
|
19:18
|
|
ابوظبي
|
16:46
|
17:28
|
18:06
|
18:32
|
12
|
18:58
|
20:18
|
|
كويت
|
15:46
|
16:44
|
17:06
|
17:32
|
8
|
17:58
|
19:18
|
v تنها در منطقه شمال شرقي ايران ماه گرفتگي از آغاز گرفتگي جزيي تا پايان آن قابل مشاهده است
v در دو شهر مكه و قاهره ماه گرفتكي كامل است كه ماه طلوع مي‌كند