“ققنوس” می‌تواند بسیاری از باورهای موجود درباره تجمع یخ در قطب شمال مریخ را دگرگون کند

مریخ‌نشین “فونیکس” (ققنوس) برای فرود بر سطح سیاره مریخ در هفته آینده آماده می‌شود.
فضاپیمای “فونیکس” در 13 مرداد 1386 از مرکز فضایی ناسا (فلوریدا) به سمت مریخ پرتاب شد. این فضاپیما پس از 9 ماه و نیم سفر فضایی آماده می شود تا روز یکشنبه پنجم خرداد ماه بر روی قطب شمال مریخ فرود آید.
به گزارش واحد خبر مرکز مطالعات و پژوهش هاى فلکى ـ نجومى به نقل از سایت “www.nasa.gov” ، در ساعت 4:46 (وقت گرینویچ) بعد از ظهر روز یکشنبه 5 خرداد 1387 پس از دریافت نخستین سیگنال‌های رادیویی مبنی بر ورود فضا پیما به بخش بالایی آتمسفر مریخ، عملیات فرود آغاز می‌شود.
در این مرحله حساس فونیکس بایستی طی هفت دقیقه با انجام فعالیت‌های پرخطر، سرعت خود را از 12000 مایل در ساعت به 5 مایل در ساعت کاهش دهد. اگر این عملیات با موفقیت انجام شود فونیکس به آرامی بر روی قطب شمال مریخ فرود خواهد آمد.
دانشمندان ماموریت فونیکس این روزها را با بیم و امید‌های فراوان سپری می‌کنند زیرا این فرود حساس پیچیدگی‌های خاص خود را دارد و از سوی دیگر نیمی از تلاش‌های گذشته دانشمندان برای فرود بر سطح مریخ با شکست روبه‌رو شده است.
دکتر عباس کنگی، پژوهشگر و سیاره‌شناس ، که در زمینه ساختارهای زمین‌شناسی مریخ تحقیق می‌کند درباره کاوشگر “فونیکس” گفت: تجهیزات مستقر بر روی “فونیکس” شامل دوربین عکس برداری، یک بازو به طول 2.2 متر برای حفر شیارهایی به عمق نیم متر در سطح سیاره، یک ایستگاه هواشناسی با سنسورهای خاص جهت اندازه گیری تغییرات فصلی حرارت، سرعت جریان باد و ... - که توسط سازمان فضایی کانادا حمایت می‌شود - سیستم ارسال امواج لیزر جهت اندازه گیری میزان گرد و غبار و ذرات یخ موجود در آتمسفر سیاره، آزمایشگاه شیمی منیاتوری - که امکان انجام آزمایش‌های شیمیایی بر روی نمونه های خاک و یخ به دست آمده از سطح سیاره را ممکن می‌کند و علاوه بر اندازه گیری ترکیبات ملکولی، نمونه ها را تا حرارت 1800 درجه فارنهایت گرم می کند تا مراحل تبدیل آنها از حالت جامد به مایع و گاز بررسی شود و بعلاوه میزان کربنات، سولفور و اکسیدهای موجود در خاک را به عنوان مواد تقویت کننده حیات در شرایط حضور آب مایع اندازه گیری خواهد کرد - و بالاخره دو عدد میکروسکوپ جهت بررسی ساختمان‌های موجود در خاک و یخ با قدرت تفکیک در حد یک هزارم پهنای موی انسان است.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی شاهرود با اشاره به این که فضاپیمای Mars Polar Lander که در سال 1999 با هدف شناسایی قطب های مریخ پرتاب شد با شکست روبه رو شد، سفر فونیکس را هم پرمخاطره عنوان و خاطرنشان کرد: احتمال فرود موفقیت آمیز این کاوشگر بر سطح سیاره زیر 50 درصد ارزیابی شده؛ بنابراین ریسک این سفر فضایی بالا است. هزینه این سفر فضایی 420 میلیون دلار تخمین زده شده که 90 میلیون دلار آن مربوط به پرتاپ راکت است.
به گفته وی، منطقه فرود فضاپیما شبیه به آلاسکا و غالبا پوشیده از یخ می باشد، اما به دلیل اینکه فونیکس در تابستان فرود می‌آید با پوشش یخی مواجه نخواهد شد. هر چند با نزدیک شدن به فصل زمستان و کاهش شدت نور خورشید توانایی فونیکس تقلیل می یابد، اما دانشمندان امیدوارند بوسیله دوربین های این جستجوگر، نخسین منظره از زمستان قطب مریخ را مشاهده کنند. به علاوه تشکیل پوشش یخی در نزدیکی فونیکس قابل مشاهده خواهد بود.
وی گفت: فضاپیمای فونیکس بسیار سنگین است در نتیجه ورودی آتشین به آتمسفر مریخ خواهد داشت؛ بنابراین قبل از باز شدن کیسه های هوا و چترهای نجات به دلیل وزن زیاد فضاپیما، سرعت آن در اتمسفر سیاره افزایش می‌یابد. برای حفاظت فضاپیما در این شرایط سخت یک سپر حرارتی برای آن در نظر گرفته شده است. پس از فرود جست‌وجوگر فونیکس رها می شود و مرحله اصلی اکتشافات آغاز می‌شود.
دکتر کنگی درباره ماموریت کاوشگر ققنوس گفت: در این سفر هیجان انگیز امکان مطالعه مستقیم کلاهک قطب شمال سیاره میسر می‌شود. تا کنون بر اساس اندازه‌گیری های انجام شده از مدار سیاره، این کلاهک آب منجمد در نظر گرفته شده. اما دستاوردهای فونیکس می تواند نتایج شگفت انگیزی را به همراه داشته باشد. به گونه ای که این احتمال وجود دارد که این کلاهک دارای ترکیباتی متفاوت باشد.
وی خاطرنشان کرد: به عنوان مثال برای سه دهه دانشمندان بر این باور بودند که کلاهک قطب جنوب مریخ از دی اکسید کربن یخ زده (یخ خشک) تشکیل شده، اما تحقیقات انستیتو تکنولوژی کالیفرنیا در سال 2003 نشان داد فقط یک لایه سطحی از دی اکسید کربن یخ زده در کلاهک جنوبی وجود دارد؛ بنابراین این احتمال وجود دارد که رویدادی مشابه برای قطب شمال مریخ رخ دهد. به گونه ای که دستاوردهای فونیکس بسیاری از باورهای موجود در رابطه با تجمع آب یخ زده در این بخش از سیاره را دگرگون کند.
دکتر کنگی تصریح کرد: بزرگترین هدف این سفر فضایی همانند سایر سفرهای فضایی به مریخ جستجوی حیات بر سطح سیاره سرخ است؛ اما این ماموریت های فضایی به صورت گام به گام اطلاعات مورد نیاز دانشمندان را به صورت قطعات پازل جمع آوری می کند.
وی در ادامه با بیان این که بزرگترین مشکل این فضاپیما فرود بر سطح سیاره سرخ خواهد بود، اظهار داشت: دانشمندان باید سرعت این فضاپیما را در نزدیک مریخ و در جو بسیار رقیق سیاره کاهش دهند تا امکان فرود آرام آن فراهم شود. باید توجه داشت که سرعت این فضاپیما حدود 20 هزار کیلومتر در ساعت است (فاصله مشهد تا تهران را در کمتر از سه دقیقه طی می کند) و در فاصله کمتر از 200کیلومتری سیاره بایستی سرعت آن آنقدر کاهش یابد تا به آرامی بر سطح سیاره فرود آید. برای کاهش سرعت فضاپیما باید در زمانی معین مقداری سوخت به داخل موتور فضاپیما پمپاژ شود تا با چند انفجار کوچک و منظم اصلاح مسیر و کاهش سرعت مورد نیاز ایجاد شود.
دکتر کنگی تصریح کرد: بدین ترتیب سپر حرارتی، چتر نجات و موتور ها فضاپیما مهمترین ابزار کاهش سرعت فضاپیما خواهند بود. اما سنگینی فضاپیما به دلیل تجهیزاتی اضافی که حمل می کند این فرایند را دشوارتر خواهد کرد. به علاوه به دلیل جو رقیق سیاره نیز نمی‌توان از خاصیت اصطکاکی جو برای کاهش سرعت فضاپیما استفاده کرد.